کشتار بهائیان و فرشته شیراز مونا بدست موسوی و خامنه‌ای

فرشته شیراز مونا محمودنژاد به دست موسوی، خامنه‌ای و خمینی در دهه ۶۰ به قتل رسید. نگاهی‌ به فاجعه قتل عام بهائیان به دست اسلامی‌ها در ایران

Uploaded on Feb 6, 2012

Khosro Fravahar TV IRAN ARYAEE 03 Feb. 2012

http://behnazar.blogspot.com/2016/06/blog-post_21.html

دیانتی ممنوع: آزار و تعقیب بهاییان در ایران

این گزارش به تبیین این امر که اعتقاد به دیانت بهایی در ایران جرم محسوب می‌شود پرداخته است. بهاییان در ایران در معرض میزان زیادی محرومیت اجتماعی و اذیت و آزار هستند و گزارش دیانتی ممنوع نقش مداوم روحانیت حاکمه در اعمال این سوء رفتارها را نشان می‌دهد. رهبران بهایی به قتل رسیده‌اند و اماکن مذهبی که دارای اهمیت بسزا و غیر قابل جایگزینی برای بهاییان می‌باشند ویران شده‌اند. این گزارش به افزایش میزان تعقیب و آزار بهاییان در ایران از زمان انتخاب آقای احمدی‌نژاد به ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۶ که با بازگشت شخصیتهای سیاسی محافظه‌کار همراه بوده است توجه می‌دهد.

http://www.iranhrdc.org/persian/permalink/3249.html%E2%80%A6

دریافت کامل سند

http://www.iranhrdc.org/files.php?force&file=pdf_fa/Reports/full_report_926306684.pdf

مركز اسناد حقوق بشر ايران

مركز اسناد حقوق بشر ايران نهادي بيطرف و مستقل پژوهشي است كه هدف آن ايجاد يك تاريخچه جامع و عيني از

وضعيت حقوق بشر در جمهوري اسلامي ايران از زمان انقلاب سال 1357 به بعد ميباشد. اين تاريخچه، شامل

جمعآوري و تجزيه و تحليل طيف گستردهاي از اسناد و مدارك است كه به صورت آرشيو، جهت مطالعه و تحقيق

در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. با تكيه بر اين اصل كه مسئوليتپذيري در قبال تخلفات گذشته لازمه پيشرفت

اجتماعي و تحولات دموكراتيك در آينده خواهد بود، مركز اسناد حقوق بشر ايران، گفتگو و تبادل نظر آگاهانه

درباره وضعيت حقوق بشر در ايران را تشويق و ترغيب مينمايد. اين مركز با تعداد زيادي از پژوهشگران و

متخصصان در زمينه مستندسازي موارد نقض حقوق بشر و ساير پروژهها همكاري ميكند.

اهداف مركز اسناد حقوق بشر ايران

• بررسي و مستندسازي موارد تخلف حقوق بشر در ايران؛

• ارتقاي سطح آگاهي مجامع بينالمللي از تخلفات حقوق بشر در ايران و تحت فشار قرار دادن دولت ايران

براي خاتمه دادن به اين تخلفات؛

• ارتقاي سطح آگاهي مردم ايران از موارد تخلف حقوق بشر در ايران و استانداردهاي بينالمللي حقوق بشر؛

• ايجاد مجموعه و آرشيوي اينترنتي از اسناد حقوق بشر با اين اميد كه روزي در پيشرفت و حمايت از روند

مسئول شناختن متخلفان مورد استفاده قرار گيرد.

آدرس:

Iran Human Rights Documentation Center

129 Church Street, Suite 304

New Haven, CT 06510, USA

203( ) 2218-772 :تلفن

( 203) 772 : 1782- نمابر

 info@iranhrdc.org :الكترونيكي پست

://http www.iranhrdc.org :اطلاعاتي پايگاه

عكسها: عكس روي جلد قبرستان بهايي در يزد را بعد از تخريب نشان يم دهد و از پايگاه اطلاعاتي

www.iranian.com گرفته شده است. منبع عكس آيتاالله سيد علي خامنه ،يا پايگاه اطلاعاتي www.leader.ir است.

منبع عكس آيتاللهالعظمي عبدالكريم موسوي اردبيلي، پايگاه اطلاعاتيwww.ardebili.com است. بقيه عكسها، از

جمله عكس پشت جلد كه ايستاده از چپ آقايان عبدالحسين تسليمي، دكتر كامبيز صادقزاده، دكتر حسين نجي،

يوسف قديمي، منوهر قائممقامي و نشسته از چپ آقايان ابراهيم رحماني، عطااالله مقربي، خانم بهيه نادري و آقاي

هوشنگ محمودي را نشان يم دهد، از جامعه ب ني المللي بهاييان و پايگاههاي اطلاعاتي www.question.bahai.org و

.است شده گرفته www.info.bahai.org

ديانتي ممنوع

آزار و تعقيب بهاييان در ايران

مركز اسناد حقوق بشر ايران

فروردين 1386

1

فهرست مطالب

 3 .................................................................................................................................................................چكيده .1

2. دربارة بهاييان....................................................................................................................................................... 5

1-2. منشاء و پيشينة تاريخي ديانت بهايي.......................................................................................5

 7..............................................................................................................روحاني محفلهاي .2-2

3. ريشه حركتهاي ضد بهايي معاصر ........................................................................................................................ 9

1-3. تحولات سياسي سدههاي سيزدهم و چهاردهم ...........................................................................9

 10...................................................................................................1334 رمضان شورشهاي .2-3

3-3. چارهجويي براي «مسأله بهاييان» ........................................................................................13

 15..................................................................................................................حجتيه ظهور .4-3

4. انقلاب ايران و بهاييان .......................................................................................................................................20

1-4. ناآراميها و حملات دستهجمعي عليه بهاييان ............................................................................20

2-4. انقلاب در راه................................................................................................................21

1357 .3-4 و پيروزي انقلاب اسلامي.........................................................................................24

قانون اساسي اسلامي و جامعه بهايي در ايران.................................................................................................25

تبعات مستثني شدن بهاييان از قانون اساسي....................................................................................................27

5. آزار و تعقيب بهاييان ايران پس از انقلاب.........................................................................................................28

1-5. دستگيري، شكنجه و اعدام پيشروان جامعه بهايي.....................................................................28

اولين محفل روحاني ملي ايران.......................................................................................................................29

دومين محفل روحاني ملي ايران.....................................................................................................................30

حمله به محافل روحاني محلي.........................................................................................................................34

سومين محفل روحاني ملي ايران ....................................................................................................................41

2-5. محروميتهاي فرهنگي و اجتماعي ........................................................................................44

تخريب آثار و بناهاي فرهنگي و مذهبي........................................................................................................44

تخريب اماكن عمومي متعلق به بهاييان ...........................................................................................................48

3-5. محروميتهاي اقتصادي و اجتماعي........................................................................................49

املاك............................................................................................................................................................49

 50...................................................................................................................................................70/59 حكم

كميتههاي پاكسازي........................................................................................................................................51

2

از دست دادن وسيله امرار معاش.....................................................................................................................52

محروميت از تحصيل براي دانشآموزان و دانشجويان بهايي..........................................................................55

6. شرايط كنوني....................................................................................................................................................56

 56............................................................................................................ بينالمللي مداخله .1-6

2-6. توجه مجدد به مسائل بهاييان ..............................................................................................58

3-6. دانشگاه آزاد علمي..........................................................................................................60

 60................................................................................................................ جديد؟ تهديد .4-6

سخنرانيهاي تحريككننده..............................................................................................................................60

جمعآوري اسامي بهاييان ................................................................................................................................62

 63.........................................................................................................................................................نتيجهگيري .7

روششناسي............................................................................................................................................................65

3

1. چكيده

از آغاز ظهور ديانت بهايي در سدة سيزدهم، جامعة بهايي ايران متناوباً و در دورههاي مشخص مورد آزار و تعقيب

قرار گرفته است. در حال حاضر، بهاييان نميتوانند فرايض ديني خود را آزادانه به جاي آورند، از محروميتهاي

اقتصادي و اجتماعي رنج ميبرند، بهطور خودسرانه بازداشت ميشوند، به اعدام محكوم ميشوند و اموالشان مصادره و يا

تخريب ميشود؛ و تمامي اين موارد با حمايت نهادهاي قضايي، اداري و مجري قانون كشور صورت ميگيرند. از زمان

برگزيدهانتخاب شدن محمود احمدينژاد به رياست جمهوري ايران در تير ماه 1384، شواهد حاكي از آنند كه ممكن

است دور جديدي از آزار و تعقيب بهاييان آغاز گردد.

نكات مهم گزارش حاضر به شرح زيرند:

• روحانيت شيعي ايران مدتهاي مديدي است كه ديانت بهايي را به مثابة شاخه انحرافي و بدعتگذار در دين

اسلام تلقي كرده است. هرگاه كه روحانيت از بيشترين نفوذ در اداره امور كشور برخوردار بوده است،

پيروان دين بهايي متحمل شديدترين سختيها گرديدهاند. گزارش حاضر مستدلاً به تبيين اين امر خواهد

پرداخت كه روحانيت شيعي ايران همواره و بهطور پيوسته در صدد تضعيف و نهايتاً نابودي ديانت بهايي

بودهاند؛ طرحي كه به تمامي مورد حمايت و تأييد اجرايي دولت جمهوري اسلامي ايران بوده و ميباشد.

• دهة 1330 شاهد مبارزهاي سازمانيافته عليه بهاييان بود كه منجر به حملات و خشونتهاي دستهجمعي عليه

بهاييان، تخريب اماكن مقدس بهاييان و شكلگيري سازمانهاي خصوصي ضد بهايي شد كه بعضاً مورد تأييد

و حمايت شخصيتهاي مذهبي و مقامات كشوري و لشگري بودند. تبليغاتي كه به منظور توجيه و گسترش

آزار و تعقيب اجتماعي بهاييان صورت ميگرفت سبب رواج تصوراتي منفي و كليشهاي عليه بهاييان شد كه

انعكاس آن تا به امروز در جامعة ايران محسوس است. روحانيوني كه در اين دوره (دهة 1330) بهواسطة

فعاليتهاي ضد بهايي از نفوذ اجتماعي به سزايي بهرهمند شدند، در دوران پس از انقلاب، پستهاي نيرومندي را

در دولت به عهده گرفتند.

• تحكيم قدرت در دست روحانيون پس از انقلاب 1357 منجر به عملياتي دولت محور و متمركز ضد بهايي

در ايران شد. در قانون اساسي اسلامي جديد، آشكارا از شناسايي بهاييان بهعنوان يكي از اقليتهاي مذهبي

خودداري شده است. در عوض، ديانت بهايي به عنوان خطر و تهديدي سياسي معرفي شده است - توصيفي

كه با ايراد مكرر اتهاماتي از قبيل جاسوسي و ديگر اقدامات ضد انقلابي به بهاييان تشديد شده است. در

نتيجة چنين اقداماتي، ديانت بهايي به مذهبي غيرقانوني و قابل پيگرد تبديل گرديده است.

• نخستين سالهاي جمهوري اسلامي ايران شاهد بهكارگيري يك رشته عمليات گسترده سركوبگرايانه دولت

بر عليه بهاييان بود. مقامات دولتي، بهويژه پيشروان جامعة بهايي را با قصد از بين بردن جامعة بهايي هدف

قرار دادند. در اين دوره اعضاي سه دورة متوالي محفل روحاني ملي بهاييان بازداشت و بدون محاكمه اعدام

شدند. تعداد زيادي از اعضاي محفلهاي محلي بهاييان نيز در اين دوره به سرنوشت مشابهي دچار گرديدند.

4

• ويژگي ديگر عمليات ضد بهايي دولت، مصادره و تخريب اموال بهاييان، شامل اماكن مقدسه، قبرستانها،

اموال شخصي و مؤسسات بهايي ميباشد. بهعنوان نمونه، خانة حضرت باب، يكي از مقدسترين اماكن مذهبي

بهاييان، در سال 1358 بهوسيلة دولت جمهوري اسلامي تخريب شد.

• محروميتهاي اقتصادي و اجتماعي از ديگر اقدامات هميشگي عمليات ضد بهايي دولت جمهوري اسلامي

بودهاند. به دستور دولت جمهوري اسلامي، بهاييان از حضور در مؤسسات آموزشي و از فعاليت در بخشهاي

خصوصي و دولتي محروم شدهاند.

• بهنظر ميرسد كه انتخاب آقاي احمدينژاد به رياست جمهوري و حضور ديگر بار شخصيتهاي سياسي

محافظهكار در عرصة اجرايي كشور موجب تشجيع آيتاالله خامنهاي، رهبر جمهوري اسلامي، شده است. در

آذر ماه سال 1384، آيتاالله خامنهاي به نهادهاي نظامي و انتظامي كشور دستور داد كه به شناسايي و نظارت

بر بهاييان در حوزة صلاحيتشان بپردازند. نظر به دشمني ديرينه روحانيت محافظهكار با جامعة بهايي، اين

احتمال به شدت وجود دارد كه چنين دستوري سرآغاز دور تازهاي از عمليات ضد بهايي و آزار و تعقيب

بهاييان باشد.

5

2. دربارة بهاييان

1-2. منشاء و پيشينة تاريخي ديانت بهايي

پيشينة ديانت بهايي به دو جنبش مذهبي جداگانه اما مرتبط در ايران در سدة سيزدهم باز ميگردد. متقدم بر ديانت

بهايي، ديانت بابي است كه زماني آغاز شد كه سيد علي محمد در سال 1223 خود را «باب» يا مظهر امام غايب (امام

دوازدهم شيعيان كه شيعيان جهان از سدة سوم هجري- سدة نهم ميلادي- در انتظار ظهور او هستند) اعلام كرد. باب

همچنين پيشگويي كرد كه ظهور وي نشانة ظهور پيامبر ديگري، من يظهره االله، است كه تعليمات او منجر به اتحاد،

 1 صلح و برقراري نظم بر روي كرة زمين خواهد شد.

در آغاز، تعداد زيادي از ايرانيان به سوي باب جلب شدند، اما اين ديانت كه تازه در مراحل اوليه خود بود بزودي با

2 مخالفت افراد طراز اول جامعه آن زمان، بهويژه روحانيون شيعي، مواجه شد.

پيروان باب فعالانه به اشاعة مذهب خود

و حتي در برخي موارد به درگيريهاي مسلحانه با نيروهاي دولتي پرداختند.

3

هزاران بابي به فرمان مقامات روحاني و

سركوبي 5 نهايتاً باب زنداني و در سال 1229 تيرباران شد. 4 حكومتي، زنداني، اعدام و يا در ملاء عام شكنجه شدند.

روحانيون با ديانت جديد به دلايل 6 ديانت بابي اغلب با هماهنگي روحانيون و مقامات حكومتي صورت ميگرفت.

سوءقصد 7 مذهبي مخالف بودند، در حالي كه مقامات حكومتي بابيان را تهديدي براي امنيت ملي تلقي ميكردند.

1 برابر 1360) معاصر غربي روايات برخي :[THE BÁBÍ AND BAHÁ’Í RELIGIONS, 1844-1944] (1223 -1323) «بهايي و بابي ديانت» ،مؤمن موژان

با 1989 م.) صص. بيست و يك – بيست و دو [از اين به بعد: «مؤمن، ديانت بابي و بهايي»]؛ عباس امانت، «رستاخيز و تجديد» [ RESURRECTION

1368) [AND RENEWAL برابر با 1989)، صص. 375 -377 [از اين به بعد: «رستاخيز و تجديد»]؛ داگلاس مارتين، « آزار و تعقيب بهاييان در ايران»

از] ،(.م 1984 با برابر 1363 ،12/13 شمارة بهايي مطالعات) 7 .ص ،[THE PERSECUTION OF THE BAHÁ’ÍS IN IRAN, 1844-1984] (1223 -1323)

اين به بعد: «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»].

يرواند آبراهاميان، «ايران بين دو انقلاب» [1362) [IRAN BETWEEN TWO REVOLUTIONS برابر با 1982)، ص. 17؛ «مؤمن، ديانت بابي و بهايي»، 2

نگاه كنيد به «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 12؛ در مورد درگيريهاي مسلحانه بهعنوان مثال نگاه كنيد به «تاريخ 3رك. زيرنويس 1، ص. 25 مقدمه.

-414 .صص ،[THE DAWN BREAKERS:& NABIL’S NARRATIVE OF THE EARLY DAYS OF THE BAHÁ’Í REVELATION] «(الانوار مطالع) نبيل

نگاه كنيد به «رستاخيز و تجديد»، رك. زيرنويس 1، صص. 401 و 405؛ جان سيمپسون و تيرا شوبارت، «برداشتن حجاب» [527 -580 ،465-495 ،3244 [LIFTING THE VEIL (شوقي افندي، ترجمه، انتشارات موقوفة بهايي، 1374 برابر با 1996) [از اين به بعد: «تاريخ نبيل»] .

(1374 برابر با 1995)، ص. 222 [از اين به بعد: «برداشتن حجاب»]؛ همچنين نگاه كنيد به گزارش مركز بينالمللي بهاييان در مورد آزار و تعقيب جامعة

بهايي ايران در دوران رژيم پهلوي: (1300-1357)، ص. 1359) 1 برابر با 1980) [از اين به بعد: «گزارش آزار و تعقيب در دورة رژيم پهلوي]؛ خوان

كول، در كتاب «مدرنيته و هزاره» [1377) [MODERNITY & THE MILLENNIUM برابر با 1998)، ص. 26، بيان ميكند: «قتل عام وحشيانهاي عليه

بابيان و افراد مشكوك به بابيت كه با شكنجة بسياري از متهمين در ملاء عام همراه بود منجر به مرگ چندين هزار نفر شد.» او همچنين اظهار ميدارد

كه «اين واقعه نمايانگر فجيعترين جنبة آميزش دين و سياست بود كه طي آن مقامات دولتي و روحانيون متفقاً به ابداع خلاقانهترين شيوههاي شكنجه

نگاه كنيد به نامة سر جاستين شيل، سفير ملكة ويكتوريا در تهران، به لرد پالمرستون، وزير امور خارجه (31 تير 1329 برابر با 22 ژوييه 1850)، منتشره 5متهمين به ارتداد پرداختند.»

در «باب: رواياتي از شهادت او» [The Báb: Accounts of His Martyrdom]، پاييز 1973، ج 8، ش 1، صص. 6-32 (موجود در آرشيو مركز اسناد

بهطور كلي نگاه كنيد به خوان كول، «مدرنيته و هزاره» [MODERNITY & THE MILLENNIUM]، صص. 1377) 26-28 برابر با 1998)؛ «رستاخيز و 6حقوق بشر ايران)؛ همچنين نگاه كنيد به «تاريخ نبيل»، رك. زيرنويس 3، صص. 510-515.

تجديد»، رك. زيرنويس 1، صص. 401 -402. همچنين نگاه كنيد به يرواند آبراهاميان، «اعترافات تحت شكنجه: زندان و نفي علني اعتقادات پيشين در

20 -21 .صص (1999 با برابر 1378) ،[TORTURED CONFESSIONS: PRISONS AND PUBLIC RECANTATIONS IN MODERN IRAN] «مدرن ايران

[از اين به بعد: «اعترافات تحت شكنجه»] (كه اشاره ميكند به اينكه زندانيان بابي «در زنجير به دور شهر تهران گردانده شدند و به ايشان براي آخرين

بار فرصت داده شد كه از مذهب خويش دست بكشند. سپس ايشان را براي اعدام بهوسيلة طبقات مختلف به چند گروه تقسيم كردند و تحويل اين طبقات

كه شامل خانوادة سلطنتي، ايل قاجار، روحانيون، نظاميان، تجار و اصناف بازار بودند، دادند»).

نگاه كنيد به «سوءقصد عليه جان شاه ايران» [Attempt to Kill the Shah of Persia]، نيويورك تايمز، 25 سپتامبر 1852 برابر با 3 مهر 1231، ص. 7

2،گردآوري شده بهوسيلة رالف واگنر در «سوءقصد بابيان عليه جان شاه» [1852 ،[Bábí Attempt on the Life of the Shah؛ گزارش خبري

به اين از] (1385 دي 24 :دسترسي تاريخ) http://bahai-library.com/index.php5?file=nyt_babi_life_shah در دسترسي قابل ،تايمز نيويورك

بعد: «واگنر، سوءقصد بابيان عليه جان شاه»]. منابع موجود حاكي از آنند كه دو جوان بابي متهم به سوءقصد، بدون اطلاع جامعة بابي مرتكب اين عمل

شده بودند؛ بهعنوان مثال نگاه كنيد به «تاريخ نبيل»، رك. زيرنويس 3، ص. 600.

1

6

نافرجامي كه به دنبال اعدام باب عليه جان ناصرالدين شاه صورت گرفت اين باور مقامات حكومتي را كه بابيان

 8 تهديدي براي امنيت ملي بودند تأييد نمود و منجر به تجديد حملات عليه جامعة بابي شد.

9 يك دهه پس از اعدام باب، بهاءاالله، يكي از پيروان باب، در سال 1242 اعلام كرد كه همانا او من يظهره االله است.

در سال 1231، بهاءاالله به مدت چهار ماه در زندان سياهچال تهران زنداني شد و باقي مدت زندگيش را در زندان و

سپس در تبعيد گذراند. ايشان در سال 1271 در تبعيد درگذشت، ولي ترويج تعليمات وي به طور وسيعي ادامه يافت.

10

يكي از اصول اساسي ديانت بهايي مفهوم «استمرار هدايت الهي» است كه به موجب آن هر يك از مذاهب اصلي

11 جهان بيانگر مرحلهاي از تكامل پيام خداوند به بشريت هستند.

اين تعليمات و ادعاي باب و بهاءاالله مبني بر اينكه هر

دو فرستاده خداوند هستند، دليل اصلي بدعت شناختن ديانت بهايي از سوي مسلمانان كه معتقدند حضرت محمد

12 آخرين پيامبر خداوند است، ميباشد. اينكه باب خود را «امام غايب»

اعلام كرد، بهويژه نزد شيعيان اهانتآميز به

شمار ميرود و باعث اين تلقي عمومي شده است كه بهاييان «دشمنان جامعه هستند و بايد تحت كنترل باشند،

افزون بر اين، تفسير عملي جمهوري اسلامي ايران 13 مجازات شوند، و يا ... به زور وادار به تغيير مذهب خود شوند».

از فقه شيعه چنان است كه تغيير مذهب از اسلام به هر مذهب و آيين ديگري ارتداد محسوب ميشود؛ جرمي كه

اين ممنوعيت، همچنين، براي توجيه مجازات كساني كه پس از پذيرفتن دين اسلام تحت 14 مجازاتش مرگ است.

 15 اضطرار، به مذهب قبلي خويش بازگشتهاند، به كار برده ميشود.

نگاه كنيد به مقالة نيويورك تايمز، مورخ 16 نوامبر1852 برابر با 25 آبان 1231، ص. 6، در «واگنر، سوءقصد بابيان عليه جان شاه»، رك. زيرنويس 8 7

(كه گزارش ميكند «متجاوز از 400 بابي به اتهام دست داشتن در سوءقصد اخير عليه جان شاه در تهران كشته شدند ... قربانيان تيرهبخت همگي به

دژخيمانهترين شيوهها شكنجه شدند.») همچنين نگاه كنيد به ژانت آفاري، «آزاديهاي مدني و پيريزي قانون اساسي ايران» [ Civil Liberties and the

RETROSPECTIVES ON THE IRANIAN ] «1284-1288 ايران مشروطة انقلاب بر دوباره مروري» در ،[Making of Iran’s Constitution

CONSTITUTIONAL REVOLUTION, 1905-1909] (مجلة مطالعات تطبيقي آسياي جنوبي، آفريقا و خاورميانه، انتشارات دانشگاه دوك، ج 25، ش 2،

ص. 41) [از اين به بعد: «آزاديهاي مدني و پيريزي قانون اساسي ايران»]؛ « اعترافات تحت شكنجه»، رك. زيرنويس 6، صص. 20-21 (كه اشاره دارد

به اينكه «اوج بيرحمي نسبت به بابيان در اعدامهاي سال 1231 برابر با 1852 رخ داد.... برخي را پيش از اينكه با تير بزنند، كور كردند؛ برخي ديگر را

«مؤمن، ديانت بابي و بهايي»، رك. زيرنويس 1، ص. بيست و دو. 9مكرراً چاقو زدند و سپس سر از بدنشان جدا ساختند؛ و نيز برخي ديگر را پيش از اينكه به دار بياويزند، با بيرحمي مورد ضرب و شتم قرار دادند.»)

نگاه كنيد به جامعة بينالمللي بهاييان، «مقدمهاي تاريخي دربارة بهاءاالله» [ 10 Bahá’í International Community, Historical Introduction to

دفتر» به كنيد نگاه همچنين ؛(1385 آبان 18 :دسترسي تاريخ) http://info.bahai.org/article-1-3-2-2.html در دسترسي قابل ،[Bahá’u’lláh

اطلاعات عمومي جامعة بينالمللي بهاييان، «بهاييان: معرفي مختصري از ديانت بهايي و جامعة جهاني آن» [ Office of Public Information of the

-62 .صص ،[Bahá’í International Community, THE BAHÁ’ÍS: A PROFILE OF THE BAHÁ’Í FAITH AND ITS WORLDWIDE COMMUNITY

1994) 54م). پس از اينكه بهاييان شروع به سرازير شدن بهسوي بغداد كردند تا به ديدار بهاءاالله نايل آيند، دولت ايران دولت عثماني را تحت فشار قرار

داد تا او را از ايران دورتر كنند. تبعيدگاه بهاءاالله اكنون بخشي از اسرائيل است و اين امر منجر به دو ادعاي مهم عليه بهاييان شده است: نخست اينكه

بهاييان با اسرائيليها و صهيونيستها يكي هستند و ديگر اينكه وجوهات تقديمي بهاييان به بيتالعدل اعظم در حيفا براي حمايت از فعاليتهاي صهيونيستي

ميباشد. «برداشتن حجاب»، رك. زيرنويس 4، ص. 223 كه اشاره ميكند كه مقامات عثماني، بهاءاالله را حدود هشتاد سال پيش از اعلام استقلال دولت

بهاييان معتقدند كه حضرت ابراهيم، كريشنا، زرتشت، حضرت موسي، بودا، حضرت عيسي و حضرت محمد همگي از رسولان الهي بودند؛ نگاه كنيد 11 اسرائيل به فلسطين تبعيد كردند.

قابل ،[Bahá’í International Community, The Bahá’í Faith and Other Religions] «اديان ديگر و بهايي ديانت ،بهاييان بينالمللي جامعة» به

دكترين شيعه بر اين اعتقاد است كه محمد بن مهدي، دوازدهمين و آخرين امام مذهب شيعه، يا همان امام غايب، در آخرالزمان باز ميگردد و جهان 12دسترسي در http://www.bahai.org/dir/other_religions (تاريخ دسترسي: 22 آبان 1385).

را نجات ميبخشد.

دنيس مك اون، «بهابيان ايران: ريشههاي مناقشه» [The Bahá’ís of Iran: The Roots of Controversy]، بولتن جامعة بريتانيايي مطالعات 13

مطابق سيستم حقوقي ايران (كه مبتني بر تفاسير منبعث از رسالة آيتاالله خميني است) مرتد بر دو نوع است: يكي مرتد فطري (هنگامي كه مرتد 14خاورميانه (ج 14، ش 1987 ،1م)، ص. 77.

مسلمانزاده است) و ديگري مرتد ملي (هنگامي كه فرد تازه مسلمان به دين ديگري تغيير مذهب ميدهد). هر دو نوع ارتداد مستوجب مجازات مرگ

هستند. در مورد مرتد ملي، مقامات ميتوانند با متهم به ارتداد ديدار كنند و سعي كنند كه او را متقاعد نمايند كه به اسلام برگردد. قاضي در صورتي كه

7

تفاوت عمده بين مكتب بابي و مكتب بهايي اعلام برائت از خشونت (رد خشونت) حتي در صورت آزار و تعقيب در

معالوصف، آزار و تعقيب بهاييان همچنان ادامه يافت. در اواخر سده سيزدهم و تحت نفوذ 16 ديانت بهايي است.

روحانيون و نيز تحت تأثير احساسات مليگرايانه، ايرانيان پيام جهاني ديانت بهايي را به منزلة نفوذ اجانب و حتي

17 نشاني از طرفداري از غرب در ايران تلقي كردند.

هم اكنون، جمعيت بهاييان جهان حدود پنج ميليون نفر است و

 18 تخمين زده ميشود كه حدود سيصد و پنجاه هزار نفر بهايي در ايران زندگي ميكنند.

2-2. محفلهاي روحاني

پس از مرگ بهاءاالله در سال 1271، پسرش عبدالبهاء اين امكان را فراهم آورد كه بهاييان غربي بتوانند به ايران سفر

كنند و به ساختن جامعة بهايي ايران كمك نمايند و در مقابل با فرستادن بهاييان ايران به غرب، امكان ترويج جنبش

در غرب را فراهم آورد و بدين وسيله موجبات گسترش و تقويت جنبش بهايي در سطح بينالمللي را فراهم آورد.

19

تحت رهبري عبدالبهاء، بهاييان نسبت به ايجاد نهادهاي آموزشي رسمي در مناطق دورافتادة ايران اقدام كردند و به

ترويج حقوق برابر و تعليم و تربيت براي زنان پرداختند. در پيروي از تعليمات بهاءاالله، عبدالبهاء نسبت به بنيانگذاري

20 شوراهاي انتخابي دموكراتيك - كه به محفلهاي روحاني موسومند- بهعنوان كانون توجه جامعة بهايي اقدام كرد.

در

حال حاضر، محفلهاي روحاني در سراسر جهان و در هر محلي كه حداقل نُه بهايي سكونت دارند از طريق انتخابات و

به منظور فراهم آوردن خدمات مذهبي و اجتماعي و محلي داير ميباشند.

21

ساختارهاي اداري داخلي شامل محفلهاي روحاني محلي، مراكز بهايي و جشنهاي نوزده روزه موسوم به ضيافت

ميباشند كه منحصراً براي استفاده جامعة بهايي داير شدهاند.

ساير مؤسسات شامل مدارس، مؤسسات پزشكي، 22

متهم از بازگشت به دين اسلام امتناع كند، او را به مجازات مربوطه محكوم ميكند. نگاه كنيد به آيتاالله روحاالله خميني، «تحريرالوسيله» (بيروت، توزيع

براي نمونهاي از طرز رفتار با متهمان به ارتداد، نگاه كنيد به «گزارش جلسات بازجويي پرونده ذبيحاالله مهرامي، شعبة يكم دادگاه انقلاب اسلامي استان 15دارالتعارف للمطبوعات، 1984م)، صص. 494-495 ،366.

يزد، كلاسة پرونده: د/74/2288، تقاضاي تجديدنظر به شمارة ر- د/12) «74/2312 دي ماه 1374) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

شاهروغ اخوي، «دين و سياست در ايران معاصر: روابط ميان روحانيون و دولت در دورة پهلوي» [ 17 RELIGION AND POLITICS IN اليز ساناساريان، «اقليتهاي مذهبي در ايران» [RELIGIOUS MINORITIES IN IRAN]، ص. 2000) 51 م) [از اين به بعد:«ساناساريان»]. 16

 .[«اخوي»:بعد به اين از] (م 1980) 77 .ص ،[CONTEMPORARY IRAN: CLERGY-STATE RELATIONS IN THE PAHVALI PERIOD

18 قابل ،[Bahá’í International Community, What is the Bahá’í Faith?] «چيست؟ بهايي ديانت ،بهاييان بينالمللي جامعة» به كنيد نگاه

دسترسي در http://bahai.org/faq/facts/bahai_faith (تاريخ دسترسي: 7 آذر 1385). ممنوعيت نهادهاي اداري بهاييان ماية دشوار شدن دسترسي به

آمار دقيقي از جمعيت بهاييان ايران شده است. برآورد فوقالذكر بر اساس آمار مذكور در «جامعة بينالمللي بهاييان، آزار و تعقيب» [ Bahá’í

آذر 7 :دسترسي تاريخ) http://www.bahai.oirg/dir/worldwide/persecution در دسترسي قابل [International Community, Persecution

نگاه كنيد به: جفري ناش، «قتل عام سري ايران: توطئه براي محو بهاييان» [ 138519 IRAN’S SECRET POGROM: THE CONSPIRACY TO WIPE OUT THE) ميباشد.

BAHÁ’ÍS]، ص. 1982) 65 م) [از اين به بعد:«قتل عام سري»]، دفتر اطلاعات عمومي جامعة بينالمللي بهاييان، «بهاييان: معرفي مختصري از ديانت

Office of Public Information of the Bahá’í International Community, THE BAHÁ’ÍS: A PROFILE OF THE ] «آن جهاني جامعة و بهايي

 .(م 1992) 54-62 .صص ،[BAHÁ’Í FAITH AND ITS WORLDWIDE COMMUNITY

نگاه كنيد به «دفتر اطلاعات عمومي جامعة بينالمللي بهاييان، بهاييان: معرفي مختصري از ديانت بهايي و جامعة جهاني آن» [ 20 Office of Public

Information of the Bahá’í International Community, THE BAHÁ’ÍS: A PROFILE OF THE BAHÁ’Í FAITH AND ITS WORLDWIDE

 .(م1992) 54 -62 .صص ،[COMMUNITY

نگاه كنيد به به پايگاه اطلاعاتي محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده قابل دسترسي در: http://www.bahai.us/bahai-administration (تاريخ 21

مبناي عملكرد جامعة بهايي در سطح محلي، جشن نوزده روزه يا ضيافت ميباشد. اين مناسبت هر نوزده روز يكبار در روز اول هر ماه بهايي برگزار 22دسترسي: 15 مهر 1385).

ميشود و انتظار ميرود كه همة بهاييان منطقه در آن شركت كنند. اين گردهمايي سه بخش دارد: 1) بخش مناسك (عبادي) كه طي آن نيايش و عبادت

8

23 خانههاي سالمندان و پرورشگاهها، براي ارائه خدمات به كل جامعه كه شامل غيربهاييان نيز ميگردد تأسيس شدهاند.

فعاليت محفلهاي روحاني محلي توسط محلفهاي روحاني ملي هر كشور نظارت ميشود. نمايندگان محفلهاي روحاني

ملي هر ساله به وسيلة نمايندگان محلي برگزيده ميشوند. محافل روحاني ملي به ارتباط مراكز محلي كمك كرده و به

بعضي از شديدترين عمليات آزار و تعقيب بهاييان در ايران عليه اعضاي محفل 24 ارتقاء اصول ديانت بهايي ميپردازند.

 25 روحاني ملي صورت گرفته است (قسمت 1-5 را ببينيد).

ديانت بهايي تأسيسات رسمي روحانيت را مردود ميداند و بنابراين وظايف اداري كه در مذاهب ديگر به طور سنتي

در حوزة مسؤوليت روحانيون ميباشند، در ديانت بهايي بر عهدة محفلهاي روحاني هستند. محفلهاي روحاني به نظارت

بر امور داخلي بهاييان و ادارة امور مالي ايشان ميپردازند و بهعنوان كانال ارتباطي ميان نهادهاي محلي، ملي و

بينالمللي عمل ميكنند. محفلهاي روحاني محلي همچنين اختيارات لازم را به افراد، كميتهها و گروههاي ويژه براي

انجام خدمات محلي مانند امور آموزشي، انتشارات، ترويج تعليمات بهايي، مشاورة ازدواج و جمعآوري اعانات اعطا

ميكنند. به طور خلاصه، محفلها نقش اداره امور جامعه بهايي را بر عهده دارند.

26

كاملكنندة اين نهادها شاخة اداري ديگري ميباشد كه از مقامات انتصابي تشكيل ميشود. نهادهاي بهايي اين افراد را

كه در پيشبرد اهداف جامعه بهايي تلاش كرده و نقش مشاوران جامعه را دارند، بر اساس ميزان شايستگي و افتخارات

آنها انتصاب ميكنند. اين مقامات تحت عناوين مشاورين قارهاي، معاونين مشاوره قارهاي و دستياران آنها به فعاليت

ميپردازند. در حالي كه مشاورين قارهاي در هر دو سطح قارهاي و كشوري فعال هستند، معاونين مشاوره قارهاي و

 27 دستياران ايشان در سطوح منطقهاي و محلي فعاليت ميكنند.

هر دو شاخة اداري بهايي توسط يك نهاد بينالمللي موسوم به بيتالعدل اعظم نظارت ميشوند. اعضاي بيتالعدل اعظم

هر پنج سال يك بار انتخاب ميشوند. بيتالعدل اعظم در شهر حيفا، اسرائيل، در نزديكي شهري كه براي سالها

 28 تبعيدگاه بهاءاالله بود و مدفن وي ميباشد، قرار دارد و از اين رو، اسرائيل زيارتگاه بهاييان است.

انجام ميگيرد؛ 2) بخش اداري كه طي آن امور مربوط به جامعه مورد گفتگو قرار ميگيرند؛ 3) بخش پذيرايي كه طي آن از حاضرين پذيرايي به عمل

ميآيد.

بهعنوان مثال نگاه كنيد به امير بناني، «مدرنسازي ايران 1961) [THE MODERNIZATION OF IRAN 1921-1941] «1300-1320م)، ص. 96، [از اين 23

به بعد:«بناني»] (كه بيان ميكند شمار بسياري از فرزندان خانوادههاي سرشناس تهران، از جمله دختران بزرگ و بزرگترين پسر رضاشاه، در مدارس

نگاه كنيد به پايگاه اطلاعاتي محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده قابل دسترسي در: http://www.bahai.us/bahai-administration (تاريخ 24 بهاييان تحصيل ميكردند).

جمهوري اسلامي ايران اين محفلها را بخشي از يك شبكة جاسوسي ميداند. براي مثال نگاه كنيد به «مصاحبه مطبوعاتي حاكم شرع و دادستان انقلاب 25دسترسي: 15 مهر 1385).

اسلامي تهران»، روزنامه كيهان، 1360/10/30 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) به نقل از آيتاالله محمدي گيلاني، رييس دادگاههاي

انقلاب مركز كه به توصيف بهاييان بهعنوان «ايادي و جاسوسان استعمار عموماً و صهيونيسم خصوصاً» پرداخت و نيز اعلام كرد كه «بر دادگاهها و

حكام شرع واجب است كه اين افراد را به كيفرشان برسانند. ... اين عده كه اعدام شدند در دادگاههاي شرع جمهوري اسلامي جاسوسي آنها به نفع

اسرائيل و اياديش محرز شده و ... به سزاي اعمالشان رسيدند». او همچنين اضافه كرد كه «[دستهاي از افراد اين فرقه هم هستند] كه استضعاف فكري

نگاه كنيد به پايگاه اطلاعاتي محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده قابل دسترسي در: http://www.bahai.us/bahai-administration (تاريخ 26دارند و دادگاهها به آنها عنايت ميكند و آنها را توجيه [ميكند] ... زيرا آنها جاهلي هستند كه درك مسأله جاسوسي را نكردند».

دسترسي: 15 مهر 1385). اعضاي اين كميتهها و گروهها كه از نظر جمهوري اسلامي داراي نقش «رهبري» هستند، اغلب بازداشت و اعدام شدند.

بهطور كلي نگاه كنيد به بيتالعدل اعظم، «توضيحاتي در مورد ماهيت مشاورين قارهاي» [ 27 Universal House of Justice, Elucidation of theعضويت در اين كميتهها نوعي جرم محسوب گرديده است (نگاه كنيد به قسمت 1 -5).

نگاه كنيد به پايگاه اطلاعاتي محفل ملي بهاييان ايالات متحده قابل دسترسي در: http://www.bahai.us/bahai-administration (تاريخ دسترسي: 24) [Nature of the Continental Boards of Counselors28 آوريل 1972م).

.(1385 مهر 15

9

3. ريشه حركتهاي ضد بهايي معاصر

1-3. تحولات سياسي سدههاي سيزدهم و چهاردهم

قانون اساسي مشروطة ايران (1906/1285م) زمينهساز آزار و تعقيب نهادينة بهاييان شد و اين دشمني نسبت به بهاييان

29 با استقرار سلسلة پهلوي منسجمتر گرديد.

اگرچه مهمترين الگوي قانون اساسي مشروطة ايران و متمم آن (مصوب

1286)، قانون اساسي 1831 بلژيك بود، در قانون اساسي ايران از اقتباس اصول مربوط به آزادي مذهب مندرج در

با وجود اينكه در قوانين بعدي، شهروندان مسيحي،كليمي و زرتشتي 30 قانون اساسي بلژيك آشكارا خودداري شده بود.

با ديگر شهروندان متساوي اعلام شدند، قانون اساسي و متمم آن همچنين شامل اصولي بودند كه «به روحانيت شيعه

 31 قدرتهاي نهادينة بيسابقهاي تفويض ميكرد» و در آنها هيچ اصلي در حمايت از آزادي مذهب گنجانيده نشده بود.

در حالي كه در سدة سيزدهم، پيروان ديانت بهايي و نه خود ديانت بهايي سركوب ميشدند، در سدة چهاردهم،

فعاليتهاي متمركز و سازمانيافتهاي صورت پذيرفتند كه جامعة بهايي بهطور كلي و نهادهاي جامعة بهايي بهويژه مورد

هدف قرار گرفتند. ممنوعيتهاي عليه بهاييان از جمله شامل سانسور نشريات بهايي و تعطيلي مدارس بهايي در دو دهة

.بودند 1320 و 1310 32

اولين سركوب شديد بهاييان در دورة سلطنت دومين پادشاه سلسلة پهلوي، محمد رضا شاه در دهة 1330 صورت

پذيرفت. شاه كه از نظر سياسي در موقعيتي بسيار ضعيف قرار داشت، در دورهاي كه ايران شاهد رشد روزافزون

33 ناسيوناليسم و در عين حال دست به گريبان دشواريهاي اقتصادي فراوان بود،

كنترل بعضي امور مذهبي را به

34 روحانيون واگذار نمود.

برخي از كارشناسان و پژوهشگران بر اين باورند كه چنين مشاركتي در قدرت كه علاوه بر

ديگر پيامدهاي آن، منجر به دور جديدي از فعاليتهاي ضد بهايي شد، به احتمال زياد با هدف منحرف كردن افكار

عمومي از ديگر مشكلات كشور انجام شده بود.

با تصويب عاليترين مقامات كشوري، لشگري و مذهبي كشور، اين 35

قانون اساسي شامل اصولي بود كه بعدها از آنها براي اعمال محدوديت بر فعاليتهاي بهاييان بهرهبرداري شد. بهعنوان مثال نگاه كنيد به اعلاميه وزارت 29

كشور «اقدام كنيد كه از مجامع بهايي خودداري شود» به تاريخ 1335 (اين اعلاميه اشعار ميدارد كه گردهماييهاي بهاييان مخالف اصل بيست و يكم

قانون اساسي، در ممنوعيت اجتماعات سازمانهايي كه تهديدي عليه مذهب رسمي كشور يا عليه كشور بوده و مخل نظم عمومي به شمار ميروند،

ميباشند) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران)؛ براي مشاهدة تمام متن اصل مربوطه به انگليسي نگاه كنيد به ادوارد براون، «انقلاب ايران

THE PERSIAN REVOLUTION OF 1905-1909] «1284 -1288]، (ويراستة عباس امانت، انتشارات مِيج، 1995). ص. 375. «گزارش آزار و تعقيب در

دورة رژيم پهلوي»، رك. زيرنويس 4، به توصيف شماري از محدوديتهاي تحميلي در حوزة احوال شخصيه از جمله ازدواج، حق ارث، توانايي اخذ

شناسنامه و توانايي به انجام رسانيدن تشريفات كفن و دفن مطابق آداب و رسوم بهايي ميپردازد. به همين ترتيب، يكي از توجيهات ذكر شده در مورد

تعطيلي مدارس بهايي تربيت در تهران اين بود كه «دولت ايران ديانت بهايي را در زمرة يكي از اديان اقليت به رسميت نميشناسد». نگاه كنيد به محفل

«آزاديهاي مدني و پيريزي قانون اساسي ايران»، رك. زيرنويس 8، ص. 41، صص. 46-48 و ص. 30 .57روحاني ملي بهاييان ايالات متحده و كانادا، «دنياي بهايي» [THE BAHÁ’Í WORLD]، (ج ششم، 1934-1936م) ص. 26.

نگاه كنيد به «ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 52 (كه مينويسد شيوههاي مشابهي در مورد ارمنيان، كليميان و زرتشتيان به كار گرفته شد، اما 32 همان، . 41 و ص. 31 .57 ص

عدم به رسميت شناختن ازدواج صرفاً عليه بهاييان اعمال ميشد)؛ «بناني»، رك. زيرنويس 23، ص. 97؛ جامعة بينالمللي بهاييان، «بهاييان ايران: آزار و

BAHÁ’Í INTERNATIONAL COMMUNITY, THE BAHÁ’ÍS IN IRAN: THE PERSECUTION OF A RELIGIOUS ] «ديني اقليت يك تعقيب

MINORITY]، ص. 1981) 24م). همچنين نگاه كنيد به «نامة كفيل وزارت معارف به مدير دبيرستان تربيت» تاريخ 1312 (موجود در آرشيو مركز اسناد

حقوق بشر ايران). دو مدرسه از بزرگترين مدارس بهايي تهران، مدرسة دخترانه و مدرسة پسرانه تربيت، كه جمعاً حدود 1500 دانشآموز داشتند تعطيل

شدند؛ نگاه كنيد به محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده و كانادا، «دنياي بهايي» [THE BAHÁ’Í WORLD]، (ج ششم، 1934-1936م) ص. 27 و ص.

96 (كه فهرستي از مدارس بهايي تعطيل شده در سراسر كشور را ارائه ميكند).

«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 21 (كه همچنين «اخوي»، رك. زيرنويس 17، صص. 76-90 را بهعنوان مرجع 34 نگاه كنيد به«اخوي»، رك. زيرنويس 17، ص. 33 .77

ذكر ميكند).

«اخوي»، رك. زيرنويس 17، ص. 35 .77

10

دور از فعاليتها با هماهنگي ايستگاههاي راديويي دولتي و نظامي، روزنامههاي رسمي و ديگر انتشارات كه به نشر و

 36 گسترش تبليغات ضد بهايي ميپرداختند و به منظور تحريك احساسات عمومي عليه بهاييان در سال 1334 آغاز شد.

 1334 رمضان شورشهاي .2-3

يكي از مشهورترين مبلغين ضد بهايي، كه نظرياتش بهوسيلة رسانههاي ارتباط جمعي ايران در دهة 1330 منتشر ميشد

و در عين حال از متحدين آيتاالله خميني بود،

واعظي به نام شيخ محمد تقي فلسفي بود. 37

38

فلسفي از حمايت و

39 تشويق مبرزترين مقامات مذهبي برخوردار بود.

اين امر در نامة تشويقآميز آيتااللهالعظمي سيد حسين بروجردي،

يكي از عاليرتبهترين مقامات مذهبي كشور كه در سال 1325 به مقام مرجعيت رسيده بود، به فلسفي مستنداً مشهود

 40 است.

فلسفي، در سال 1330، از طرف آيتاالله بروجردي با نخست وزير وقت، دكتر محمد مصدق، ملاقات كرد تا دربارة

بهاييان و فعاليتهاي ايشان مذاكره كند ولي مصدق از پذيرش اين امر كه بهاييان ايران با مسلمانان ايران فرق دارند

پس از كودتاي 28 مرداد 1332، فلسفي دوباره براي اقدام عليه بهاييان با دولت وارد مذاكره شد. 41 امتناع ورزيد.

42

فلسفي در كتاب خاطراتش از گفتگو با آيتاالله بروجردي دربارة چگونگي طرحريزي استراتژيك براي تحت فشار

گذاردن دولت عليه بهاييان، مدت كوتاهي پيش از ماه رمضان سال 1334 سخن ميگويد:

مجموعة مقالات منتشره در روزنامههاي سال 1334 برابر با 1955 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). بهعنوان مثال نگاه كنيد 37 براي بحث درباره فضاي پرتنش سياسي پيچيدهاي كه علت اصلي شيوة پاسخگويي دولت به اين وقايع بود نگاه كنيد به همان، صص. 36 .76-78

به«تلگرافهاي واصله درباره ابراز تنفر از بهاييها»، روزنامه داد، شماره 3221، تاريخ 1334/2/22؛ «تخريب حضيرت القدس كافي نيست، كانونهاي فساد

ادارات را ويران سازيد»، روزنامه ستاره اسلام، تاريخ 1334/3/13؛ «در ماههاي محرم و صفر، بهاييان قصد اخلال دارند»، روزنامه ستاره اسلام، شماره

1334/5/21 ،180. شايان ذكر است كه روزنامههاي كيهان، تهران مصور، خواندنيها، ستاره اسلام، لوتي، داد، آشفته و اقدام از جملة شمار قابل توجهي از

مطبوعات بودند كه بهطور مرتب به تبليغات ضد بهايي ميپرداختند. در مورد پخش راديويي سخنرانيهاي شيخ محمد فلسفي (نگاه كنيد به پايين)، نگاه

كنيد به «قتل عام سري»، رك. زيرنويس 19، ص. 41 و«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 22 (كه متذكر ميگردد كه

«دولت با اجازه دادن پخش راديويي سخنراني فلسفي عملاً ايستگاههاي راديويي دولتي و نظامي را در خدمت فلسفي قرار داد و بنابراين حملات او را در

«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 22؛ همچنين نگاه كنيد به امير طاهري، «روح خدا: خميني و انقلاب اسلامي» [ 38 THEسراسر ايران پخش كرد»).

SPIRIT OF ALLAH: KHOMEINI AND THE ISLAMIC REVOLUTION]، ص. 115 (آدلر و آدلر، 1986) [از اين به بعد: «روح خدا»]. «قتل عام سري»،

رك. زيرنويس 19، ص. 41 كه متذكر ميگردد «فلسفي كه در اين زمان در مسجدش در تهران بهطور روزمره به وعظ خطابههايي «عليه مذهب كاذب»

ميپرداخت ... توانست كه از طريق رايو در فاصلة يك ساعتي كه در اختيار او قرار داشت بهطور گستردهاي به انتشار نظرات خويش بپردازد.» همچنين

نگاه كنيد به باقر معين، «زندگي آيتاالله» [LIFE OF THE AYATOLLAH]، ص. 1999) 66م)، [از اين به بعد: «زندگي آيتاالله»] (كه ادعا ميكند شاه

«نه تنها فعاليتهاي بنيانگذار حجتيه، شيخ محمود حلبي و روحانيون ضد بهايي همكار او را تحمل كرد، بلكه اجازه داد مبارزة روحانيون عليه بهاييان از

رسانههاي ارتباط جمعي منتشر شود. در يك حركت بيسابقه در 1334، راديوي تهران دست به پخش سلسلهاي از خطابههاي ضد بهايي محمد تقي فلسفي،

واعظ مشهور ايران، زد.»). كوتاهة پشت جلد خاطرات منتشر شدة فلسفي در معرفي ايشان صريحاً اذعان ميداردكه: «... و نيز در جريان مبارزه با بهاييت

بهعنوان نماينده اين مرجع عظيمالشأن [آيتاالله بروجردي]، نقش مهمي ايفا كرد» نگاه كنيد به «خاطرات و مبارزات حجتالاسلام فلسفي»، تدوين علي

بهعنوان مثال نگاه كنيد به «ديداري از آيتاالله بروجردي» از عباس فروتن، مجله آشفته، شماره 19، ص. 1334/2/22 ،7-10 (كه از فلسفي بهعنوان 39دواني، انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي، 1382 [از اين به بعد: «خاطرات فلسفي»].

نمايندة آيتاالله بروجردي درتهران و در دربار شاه ياد ميكند و متذكر ميگردد كه شيخ احمد خادمي، سيد مصطفي خوانساري و طالقاني با فروتن ديدار

و پشتيباني خود را از فلسفي و اقداماتش اعلام كردند).

نگاه كنيد به «اخوي»، رك. زيرنويس 17، صص. 77-78؛ همچنين نگاه كنيد به «نامة حضرت آيتاالله العظمي بروجردي» [اين نامه بهوسيلة 40

حجتالاسلام فلسلفي در هنگام ايراد وعظ در مسجد سلطاني قرائت شد]، پست تهران، شماره 1334/2/18 ،581 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر

ايران). همچنين، ويراستار خاطرات فلسفي متذكر ميگردد: «منبرهاي حجتالاسلام فلسفي عليه بهاييان در سال 1334 با توافق قبلي آيتاالله بروجردي

انجام شد و لذا از حمايت كامل ايشان برخوردار بود». «خاطرات فلسفي»، رك. زيرنويس 38، ص. 202، زيرنويس 1.

همان، . 138-139 و ص. 200 (كه در آن فلسفي چنين از مصدق انتقاد ميكند كه مصدق «بهاييت را خطر نميدانست و بهاييان را جزء ملت 41 صص

ايران و صاحب حق برابر با مسلمانها ميشمرد».

همان، . 42 .200 ص

11

وظيفه مذهبي حكم ميكرد كه در مقابل تبليغات اين فرقه بيتفاوت نباشم و عليرغم وابستگي آنها

به دستگاه حاكم، در منابر خود بر ضد آنها مبارزه تبليغاتي نمايم ... در سال 1334 قبل از شروع ماه

مبارك رمضان، به آيتاالله بروجردي عرض كردم كه «آيا شما موافق هستيد مسأله بهاييها را در

سخنرانيهاي مسجد شاه كه بهطور مستقيم از راديو پخش ميشود، تعقيب كنم؟» ايشان قدري فكر

كردند و بعد فرمودند: «اگر بگوييد خوب است، حالا كه مقامات گوش نميكنند، اقلاً بهاييها در

43 برابر افكار عمومي كوبيده شوند.»

آيتاالله بروجردي پيشنهاد كرد كه فلسفي پيشاپيش شاه را از نقشههايش آگاه سازد تا بدين ترتيب مقامات اطمينان

حاصل كنند كه سخنرانيهاي فلسفي تحريكآميز نيستند و از اين طريق از واكنش مقامات عليه فعالان مذهبي

جلوگيري شود. همانگونه كه فلسفي از آيتاالله بروجردي نقل قول ميكند، چنين محدوديتي باري گران بر دوش

بنابراين، فلسفي از دفتر شاه درخواست ملاقات 44 مسلمانان خواهد بود و «باعث تجري هر چه بيشتر بهاييها ميشود».

وي ساير روحانيون شيعه را نيز به ايراد خطابههايي مشابه عليه 45 كرد و در ملاقات با شاه نظر موافق او را جلب نمود.

فلسفي از بسياري از اين 46 بهاييان در هنگام مراسم روضهخواني ماه رمضان تشويق كرد، كه آنها نيز چنين كردند.

 47 وعاظ فراتر رفت و در سخنرانيهايش كه از راديو نيز پخش ميشد، به طور مكرر بهاييان را مورد انتقاد قرار داد.

بالاخره در دهمين روز ماه رمضان، امير اسداالله اعلم، وزير كشور وقت، كه از ميزان خشونتهاي برخاسته از تبليغات

ضد بهايي فلسفي به شدت نگران شده بود در صحبت با فلسفي نگراني خود را از سخنرانيهاي فلسفي كه مخل امنيت

كشور بودند ابراز داشت. اعلم در كتاب خاطرات خود چنين مينويسد:

فلسفي توانست هم شاه و هم مقامات نظامي را فريب دهد و مبارزهاي را عليه بهاييان آغاز كند كه

مملكت را به مرز فاجعه كشانيد. ماه رمضان بود و سخنرانيهاي ظهر او بهوسيله راديو در سراسر

كشور پخش ميشد و در بسياري نقاط خشونت و وحشت ايجاد ميكرد. مردم در اين جا و آن جا

چند بهايي را كشتند. فلسفي اين كارها را بهعنوان اينكه حيثيت شاه را افزايش خواهد داد، توجيه

ميكرد. من چارهاي نداشتم جز اينكه به سبك خودم بيملاحظه رفتار كنم و دستور بدهم مادام كه

 48 نظم برقرار نشده است از سخنراني خودداري كند.

برحذر داشتن فلسفي از ادامة سخنرانيهاي ضد بهايياش آسان نبود. در نتيجه حدود يك هفته بعد، شاه، رئيس كل

شهرباني، سرلشگر علوي مقدم و سرتيپ تيمور بختيار را به نزد فلسفي فرستاد تا فلسفي را از صحبت درباره بهاييان در

وعظهاي خود كه مخل امنيت كشور بودند باز دارند. فلسفي صريحاً از اطاعت از فرمان شاه سر باز زد و گفت:

همان. فلسفي گفتگوي خود و شاه را چنين نقل ميكند: «در ملاقات با او [شاه] گفتم: آيتاالله بروجردي نظر موافق دارند، مسأله نفوذ بهاييها كه 45 همان. 44 همان. 43

موجب نگراني مسلمانان شده است، در سخنرانيهاي ماه رمضان كه از راديو پخش ميشود مورد بحث قرار گيرد. آيا اعليحضرت هم موافق هستند؟ او

همان. 46 لحظهاي سكوت كرد و بعد گفت: «برويد بگوييد.»»، همان.

همان (با ارجاع به «گفتگوهاي من با شاه، خاطرات محرمانه اسداالله اعلم»، تدوين عبدالرضا هوشنگ مهدوي، تهران، طرح نو، چاپ سوم، 1371، صص. 48 همان، . 47 .201-202 صص

.(66-67

12

نميشود ... پخش راديويي را ميخواهيد قطع كنيد، من را ميخواهيد بگيريد وگرنه حتماً بايد تا

آخر ماه مبارك رمضان ادامه بدهم ... به هر تقدير اگر بخواهم چيزي نگويم آبروي اسلام و

مرجعيت و روحانيت ميرود و من هرگز اين كار را نميكنم.

49

فلسفي به ايراد خطابههايش تا پايان ماه رمضان ادامه

داد و از بازداشت بر حذر ماند، اما از آن پس هرگز

به حضور شاه پذيرفته نشد و هرگز براي ايراد خطبه

در نماز جمعه مسجد شاه، كه يكي از پرنفوذترين

 50 منبرهاي مذهبي كشور بود، دعوت نشد.

سخنرانيهاي ماه رمضان باعث برانگيخته شدن

51 خشونتهاي دستهجمعي عليه بهاييان شد.

در سومين

هفتة ماه رمضان، فرماندار نظامي تهران، سرتيپ

تيمور بختيار، به نيروهايش دستور داد كه مركز ملي

بهاييان (حضيرةالقدس) در تهران را كه از اماكن

به مناسبت اين 52 مقدس بهاييان است، اشغال كنند.

پيامهاي 53 رخداد، آيتاالله سيد محمد موسوي بهبهاني

تبريكي براي شاه، آيتاالله بروجردي و فلسفي

در 31 ارديبهشت 1334، هيأتي به رياست 54 فرستاد.

تيمسار سرلشگر نادر باتمانقليچ، و فرماندار نظامي

تهران، سرتيپ تيمور بختيار، بر تخريب گنبد

جامعه روحانيت قم، در پي اين اقدام، با انتشار بيانيهاي تخريب اين «بيتالفساد» را 55 حضيرةالقدس نظارت كردند.

مورد تحسين قرار داد و اعلام كرد كه اين عمل «مورد توجهات خاصه حضرت [مهدي] ... ميباشد و قطعاً مورد

 56 موافقت اعليحضرت همايوني نيز واقع شده است».

صص 49 .205-207 . ،همان

همان، . 209. مسجد شاه تهران اكنون مسجد امام نام دارد. 50 ص

همان، . 201، كه در آن فلسفي چنين مينگارد: «سخنراني بر ضد بهاييها در مسجد شاه و پخش آن از راديو، موج عجيبي در مملكت ايجاد ميكرد 51 ص

و مردمي كه از دست آن فرقه ضاله ستم ديده بودند، به هيجان ميآمدند. همه جا صحبت از ضرورت سركوبي بهاييهاي وابسته به صهيونيسم و آمريكا

بود».

نگاه كنيد به «صبح امروز قواي انتظامي «حضيرةالقدس» مركز تبليغات بهاييان را اشغال كردند»، روزنامة كيهان، شماره 1334/2/16 ،3571 و «مركز 52

آيتاالله بهبهاني و بروجردي از رهبران اصلي روحانيون ايران در دهههاي 1320 و 1330 بودند. نگاه كنيد به «اخوي»، رك. زيرنويس 17، ص. بيست 53 بهاييان چگونه ويران شد»، طلوع، 1334/3/4. شايان ذكر است كه مركز ملي بهاييان محل نگهداري مجموعة بزرگي از اسناد و مدارك بود.

و هفت.

نگاه كنيد به «تلگراف آيتاالله بهبهاني به پيشگاه اعليحضرت همايوني و حضرت آيتاالله العظمي بروجردي»، متن كامل در روزنامه شوري، شماره 54 ،52

1334/2/19؛ همچنين نگاه كنيد به «پيامهايي كه بين آيتاالله بروجردي و مقامات مؤثر رد و بدل شده است»، خواندنيها، شماره 690، ص. 111-112،

همچنين نگاه كنيد به «اخوي»، رك. زيرنويس 17، ص. 77 كه اشاره ميكند آيتاالله بهبهاني پيشنهاد كرد روز حمله از آن پس بهعنوان يك تعطيلي

مذهبي محسوب شود.

همان، . 87. همچنين نگاه كنيد به «صبح امروز خراب كردن حضيرةالقدس آغاز شد؛ تيمسار سرلشگر باتمانقليچ اولين كلنگ را بر زمين زد»، 55 ص

روزنامه اطلاعات، 1334/2/31 (كه گزارش ميدهد كه باتمانقليچ نخستين ضربه را به ساختمان وارد كرد. بختيار حاضر بود و كمك نمود. فلسفي نيز در

محل حاضر بود). بختيار مورد حمايت روحانيون مسلمان بود؛ به عنوان نمونه نگاه كنيد به «ملاقات تيمسار بختيار با آيتاالله بروجردي»، اتحاد ملل،

1334/5/29 (كه گزارش داد بروجردي از بختيار بخاطر اعمالش در ماه رمضان تشكر كرد).

«نامة جامعة روحانيت قم»، روزنامة ستارة اسلام، 1334/3/27. چنين لحني ظاهراً در صدد اثبات اين امر بود كه حمله به مركز بهاييان با تصويب همة 56

مقامات اعم از مذهبي و غيرمذهبي انجام گرفته بود. در سال 1336، چند سال پس از اشغال مركز بهاييان بهوسيلة نظاميان، طي فرماني مركز ملي بهاييان

روحاني شيعه، شيخ محمد تقي فلسفي، در حال تماشاي

تخريب مركز ملي بهاييان (1334)

13

واقعة اشغال مركز ملي بهاييان كه از پوشش تبليغاتي بسياري برخوردار گرديد، باعث تحريك حملات ضد بهايي

بيشتري عليه بهاييان در خارج از تهران شد. در روز پنجم مرداد 1355، در روستاي هرمزدك يزد، هفت بهايي كه بين

57 نوزده تا هشتاد سال سن داشتند، بهوسيلة جمعيت خشمگيني كه ايشان را با بيل و تبر تكه تكه كردند، كشته شدند.

در شيراز، قسمتي از خانه باب، يكي از مقدسترين اماكن بهايي، تخريب شد. حملات و تهاجمات به بهاييان در

روستاهاي اطراف شيراز منجر به تغيير مذهب اجباري 800 بهايي شد كه كتباً نوشته، امضا و تسليم مقامات اسلامي

در رشت، آباده، اصفهان، اهواز، تكور و حصار، رضاييه (اروميه فعلي)، شيراز، كرج و ماهفروزك، 58 محل گرديد.

املاك عمومي و خصوصي بهاييان مورد حمله و تخريب قرار گرفتند و منازل و دفاتر تجاري و مراكز بهايي غارت

جامعة بهايي با شكايت به نهادهاي بينالمللي، از جمله سازمان ملل متحد كه تازه 59 شده و به آتش كشيده شدند.

 60 تشكيل شده بود، به اين وقايع پاسخ دادند.

در اين ميان، حتي كساني كه با رنج و مصائب بهاييان همدردي كردند، مورد حملة افراطيون قرار گرفتند. براي نمونه،

استاندار فارس، سرلشگر همت، به خاطر اقدام عليه آشوبگران ضد بهايي و تحريككنندگان ايشان به بهايي بودن متهم

61 گشت و از كار بركنار گرديد.

3-3. چارهجويي براي «مسأله بهاييان»

با بالا گرفتن خشونتهاي ضد بهايي در سراسر كشور، سياستمداران ايراني به بحثهاي آتشيني دربارة مسأله بهاييان در

مجلس شوراي ملي دست زدند. در روز سهشنبه، 19 ارديبهشت ماه 1334، سيد احمد صفايي، نمايندة قزوين، با حمايت

 62 آيتاالله بروجردي و فلسفي، لايحهاي دربردارندة راهحلي چهارگانه براي اين مسأله را به مجلس پيشنهاد كرد:

مادة 1- جمعيت فاسد بابيها و وابستگان به آنها از ازلي و بهايي، مخالف امنيت كشور بوده و

غيرقانوني اعلام ميشود.

مادة 2- از اين پس عضويت در اين جمعيت و تظاهر و بستگي به آن به هر نحوي كه باشد بزه

بوده، مرتكب به حبس مجرد از دو تا ده سال و محروميت از حقوق مدني محكوم ميشود.

مادة 3- اموال غيرمنقولي كه مراكز اجتماع و سازمانهاي وابسته به اين جمعيت ميباشد يا عوايد آن

كه صرف امور مربوطة اين جمعيت ميشود، به وزارت فرهنگ منتقل ميگردد كه براي تأسيس

سازمانهاي تربيتي و اشاعة معارف ديني و اصول خداپرستي اختصاص يابد.

در تهران به جامعة بهايي بازگردانده شد. نگاه كنيد به محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده و كانادا، «دنياي بهايي» [THE BAHÁ’Í WORLD]، (ج

ويليام سيِرس، «فريادي از قلب: بهاييان ايران» [A CRY FROM THE HEART: THE BAHÁ’ÍS IN IRAN]، ص. 1982) 57م)؛ الياس ظهوري، «نامها و 57سيزدهم، 1954-1963م)، ص. 295، [از اين به بعد: «دنياي بهايي سيزدهم»].

 (1994 ،دوم چاپ ،پرينترز دانشگاه) ،[NAMES AND NUMBERS: A BAHA’I HISTORY REFERENCE GUIDE] «بهايي تاريخي خذĤم راهنماي :ارقام

ص. 197 [از اين به بعد:«نامها و ارقام»]. همچنين نگاه كنيد به «دادرسي متهمين يزدي ادامه دارد»، روزنامه سحر، شماره 1335/4/12 ،44؛ «متن ديوان

«شكايت بهاييان به سازمان ملل متحد»، تهران مصور، شماره 60 .1334/2/22 ،611 نگاه كنيد به «نامها و ارقام»، رك. زيرنويس 57، صص. 59 .196 -197 براي «جريان كامل حادثه شيراز، آباده و اردستان»، نگاه كنيد به: ستاره اسلام، شماره 58 .1334/4/10 ،175جنايي درباره متهمين يزدي به قتل بهاييها»، روزنامه سحر، شماره 1335/4/26 ،44.

«استاندار فارس تغيير ميكند»، ستاره اسلام، شماره 1334/4 /24 ،177 و «جريان كامل حادثه شيراز، آباده و اردستان»، ستاره اسلام، شماره 61 ،175

.1334/4/10

«اخوي»، رك. زيرنويس 17، صص. 77 -80؛«خاطرات فلسفي»، رك. زيرنويس 38، ص62 .207

14

مادة 4- افرادي كه از اين جمعيت در دواير دولتي و وابسته به آنها مشغول خدمت ميباشند از اين

 63 تاريخ از خدمات دولتي اخراج و به هيچ وجه مشمول قانون استخدام نخواهند بود.

لايحة مزبور به علت عدم حمايت اكثريت نمايندگان به تصويب نرسيد. عدم تصويب لايحة صفايي را ميتوان به

نگراني دولت از واكنشهاي بالقوة جامعة بينالمللي و عدم اطمينان از قانوني بودن ترتيبات پيشبيني شده در آن لايحه

نسبت داد.

در 26 اريبهشت 1334، اعلم، وزير كشور وقت، لايحهاي را تقديم مجلس كرد كه طي آن استانداران و فرمانداران، در

پيروي از تصميم دولت ميبايست نسبت به سركوبي كليه تظاهرات ضد مذهبي اقدام ميكردند. تعدادي از نمايندگان

اعتراض كردند كه لايحة دولت مشخصاً از شناسايي بهاييان به عنوان اخلالگر خودداري كرده و بدين گونه به انجام

رسانيدن وظايف محوله توسط مقامات محلي را دشوار ميسازد و به اين دليل اعلم را تحت فشار قرار دادند تا تدابيري

براي اعمال موارد مطروحه در لايحه صفايي اتخاذ كند. اعلم در مقابل پاسخ داد كه دولت آماده همكاري است ولي

 64 فقط در چهارچوب قانون.

دكتر شاهكار، نماينده مجلس، براي رفع نگرانيهاي دولت در مورد وجوه غيرقانوني لايحة صفايي راهحلي بينابين را

وي پيشنهاد كرد كه لايحه تقديمي اعلم به مجلس اصلاح شده و جمله زير را در بر بگيرد: 65 پيشنهاد كرد.

از تشكل فرقههايي كه به عنوان دين اخلالگري نموده و عنوان بهاييت را براي اجراي مقاصد

سياسي اتخاذ كردهاند چون وجودشان بر خلاف قانون و موجب اخلال نظم و امنيت و بر خلاف دين

 66 مبين اسلام است، جلوگيري ميشود.

گرچه در مصوبة نهايي مجلس اين پيشنهاد گنجانيده نشد، با توجه به اينكه در مصوبة مزبور اعلام مذهب رسمي كشور

كه شيعة جعفري است مورد تأكيد قرارگرفته بود، عملاً بهاييت نه به عنوان يك دين كه به عنوان يك جنبش سياسي

شناسايي شد- دقيقاً همان رهيافتي كه بعدها مقامات جمهوري اسلامي نسبت به بهاييان در پيش گرفتند.

بخشنامهاي كه نهايتاً اعلم، وزير كشور وقت، صادر كرد مسؤولين محلي را قادر ميساخت كه «مراكز اجتماعي را كه

موجب فتنه ديني و دنيوي و مايه اخلال امنيت و انتظام ميباشند منحل» كنند.

در هر صورت بخشنامة اعلم ضمن 67

اينكه نشاندهندة جهتگيري آشكار دولت عليه روحانيون و حاميانشان در مجلس بود، همچنين مشخص ميساخت كه

در مورد جزييات مذاكرات نگاه كنيد به «اخوي»، رك. زيرنويس 17، صص. 78-80؛ براي متن لايحه نگاه كنيد به «خاطرات فلسفي»، رك. 63

زيرنويس 38، ص207، كه به روزنامة كيهان مورخ 1334/2/20، شماره 3575 ارجاع ميدهد. صفايي كه اين لايحه را بنا به تقاضاي بروجردي تقديم

كرده بود، كماكان بر اجراي بند چهارم لايحه مبتني بر پاكسازي تمام مناصب دولتي از بهاييان اصرار ورزيد («اخوي»، رك. زيرنويس 17، صص. 83-

80). همچنين نگاه كنيد به «بخشنامه وزير كشور راجع به فرقه بهايي»، روزنامه اطلاعات، شماره 1334/2/26 ،8677 (كه متذكر ميشود عليرغم انحلال

مراكز و انجمنهاي ضدمذهبي، هرگونه تلاش براي بر هم زدن نظم با انگيزه مبارزه با فرقههاي گمراهكننده نيز تحمل نخواهد شد). مخالفت و تأخيرهاي

فراوان با لايحة صفايي موجب نارضايي آيتاالله بروجردي شد. نگاه كنيد به خاطرات فلسفي، رك. زيرنويس 38، ص. 210، به نقل از علي دواني،

«زندگينامه زعيم بزرگ عالم تشيع، آيتاالله بروجردي»، تهران، مطهر، چاپ دوم، 1370: «پس از ناكامي مبارزه بر ضد بهاييان، روابط آيتاالله بروجردي

و دربار و دولت به تدريج به سردي گراييد و بدبيني و يأس بر ذهن ايشان حاكم گشت. شاه و دولت به درخواستهاي آيتاالله بروجردي وقعي نمينهادند

و با سخنان كنايهآميز و بعضاً موهن، سبب نگراني و رنجيدگي خاطر ايشان را در واپسين سالهاي عمر فراهم كردند.»

«اخوي»، رك. زيرنويس 17، ص. 64 .80

همان. 65

صص 66 .80- 81 . ،همان 67 .81 .ص .همان

15

تنها مأمورين دولت مجاز به اقدام در اين گونه امور و اجراي قوانين هستند و مقامات محلي را به «اقدام» بر عليه

كساني كه «به بهانه و به عنوان مبارزه با فرقههاي گمراهكننده به تحريك مردم بر ضد امنيت مملكت بپردازند»

رهنمون ميشد.

68

به هر تقدير، در طول دهة 1330، روحانيون سردمدار سركوبي بهاييان بودند. با وجود اين، اقدامات آنها توسط وزراي

دولت كه اگرچه خود داراي احساسات ضد بهايي بودند، ولي در مورد از كنترل خارج شدن خشونتهاي ضد بهايي و

69 بالا گرفتن انتقادهاي مجامع بينالمللي از دولت نگران بودند، كنترل ميشدند.

با استقرار حكومت روحاني در پي

انقلاب اسلامي، روحانيون با آزادي كامل اهدافي را كه از دستيابي بدانها در دهة 1330 باز مانده بودند به تحقق

رساندند. همانگونه كه در بخشهاي بعد خواهد آمد، بيشتر پيشنهادهاي صفايي البته در پوشش زبان پيشنهادي دكتر

شاهكار بهوسيلة حكومت جمهوري اسلامي ايران به اجرا درآمدند.

حجتالاسلام فلسفي در خاطراتش متذكر ميگردد:

هرچند با سخنرانيهاي رمضان سال 1334 شمسي بهاييها ضربه خوردند، اما آنچه بهاييت را از بين

برد انقلاب اسلامي بود كه پايهگذار آن مرحوم آيتااللهالعظمي امام خميني بود.

70

4-3. ظهور حجتيه

71 دهة 1330 همچنين شاهد ظهور انجمنهاي خصوصي مذهبي مانند انجمن حجتيه بود. حجتيه

يا انجمن خيريه حجتيه

مهدويت، سازماني اسلامي بنيادگرا بود كه بهوسيله طلبهاي به نام شيخ محمود ذاكرزاده تولايي معروف به حلبي

72

همان، . 82. مصوبه مزبور مقرر ميدارد: «چون به موجب اصل اول متمم قانون اساسي مذهب رسمي ايران اسلام و طريقه حقه جعفريه اثني عشريه 68 ص

است و به موجب مفهوم اصل بيستم و بيست و يكم قانون اساسي انتشارات ضد ديانت و تشكيل انجمنها و اجتماعاتي كه مولد فتنه ديني و دنيوي و مخل

نظم باشند در تمام مملكت ممنوع ميباشد، لذا در اجراي اصول قانون اساسي اقدام كرده مراكز اجتماعي را كه موجب فتنه ديني و دنيوي و مايه اخلال

امنيت و انتظام ميباشند منحل ساخته در آتيه نيز با كمال جديت در انجام اين وظيفه مهم كه بر طبق قانون اساسي به عهده داريد اقدام و از هرگونه تظاهر

و عمل اينگونه دستهها كه به موجب قانون ممنوع است جلوگيري نماييد.

ضمناً چون اقدام در اينگونه امور و اجراي قوانين وظيفه مأمورين دولت است و دخالت افراد و دستجاتي كه داراي مسؤوليت نيستند موجب اخلال نظم و

امنيت خواهد شد، بدين وسيله يادآور ميشود كه هرگاه كساني به بهانه و عنوان مبارزه با فرقههاي گمراهكننده به تحريك مردم بر ضد امنيت مملكت

بپردازند يا خود مرتكب عملي شوند كه كوچكترين لطمهاي به امنيت عمومي و انتظامات كشور برساند، طبق مقررات قانون مجازات عمومي كه براي

اينگونه جرايم پيش بيني شده، با كمال قدرت اقدام نماييد.»

نگاه كنيد به اخوي، . زيرنويس 17، ص. 79 (كه مينويسد: «رژيم بر سر اين دوراهي قرار داشت كه از يك سو محتاج به حمايت مقامات مذهبي 69 رك

براي پيشبرد سياستهاي داخلي و خارجي خود بود و از سوي ديگر نميتوانست اجازه دهد كه كنترل امور چنان از دستش خارج شود كه از طرف افكار

عمومي بينالمللي محكوم گردد»). به گفتة اخوي «ويژگي بارز فعاليتهاي ضد بهايي در دهة 1330 اين بود كه روحانيت به طور پيوسته و هماهنگ

رهبري اين فعاليتها را بر عهده داشت و دولت از مداخله خودداري ميكرد.» معالوصف اخوي خاطرنشان ميسازد كه گرچه «علما آشكارا عامل اصلي

اين حوادث بودند، دولت سعي نمود كه از اين رويدادها براي پيشبرد مقاصد خود بهرهبرداري نمايد و در عين حال مشاركت خود را در كل اين جريان

به حداقل ممكن برساند.»، همان. اخوي ميافزايد «با وجود اينكه رهبران مذهبي به تمامي برندة رخدادهاي سال 1334 نشدند، آنها به طور كلي در جلب

توجه و احترام دولت براي پيشبرد خواستهايشان در حوزة سياستگذاري عمومي توفيق يافتند.»، همان، صص. 79-80.

نگاه كنيد به سعيد امير ارجمند «عمامه به جاي تاج: انقلاب اسلامي در ايران» [Turban for the Crown: the Islamic Revolution in Iran]، ص. 71 خاطرات فلسفي، . زيرنويس 38، صص. 70 .209-210 رك

1988) 157) [از اين به بعد: «عمامه به جاي تاج»]؛ مايكل روبين، «بدرون سايهها: افراطيون خشونتگرا در ايران دوران خاتمي» [ :Into the Shawdows

Radical Vigilantes in Khatami’s Iran]، ص. 2001) 13) [از اين به بعد: «روبين»]. اسم سازمان برگرفته از لقب حضرت مهدي «حجت» و نشانه

مخالفت صريح با بهاييان كه باور دارند «باب» همان امام غايب بود، ميباشد. گفته ميشود كه حجتيه وابسته به انجمن تبليغات اسلامي و گاهاً به عنوان

اين سازمان محسوب ميشد؛ نگاه كنيد به «روبين»، ص. 14.

بيل سامي، «بهاييان زنگ خطر سوء رفتارها در ايران را به صدا در ميآورند» [Bahá’ís sound the alarm on abuses in Iran]، راديوي آزاد 72

 .(1385 تير 19 :دسترسي تاريخ) http://www.rferl.org/reports/iran-report/2004/09/31-130904 در دسترسي قابل ،1383 شهريور 22 ،اروپا

«عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس 71، ص. 157 كه اشاره ميكند كه حلبي دوست نزديك آيتاالله خميني بود.

16

73 بنيانگذاري شد. هدف اصلي اين انجمن كه به انجمن ضد بهاييت

74 نيز معروف بود مبارزه با ديانت بهايي بود

و بدين

منظور عمدة منابع خود را به تربيت كادرهايي براي «دفاع علمي» از مذهب تشيع در تقابل با چالش الهيات بهايي

76 اين سازمان مورد حمايت رهبران مذهبي مهمي مانند آيتاالله بروجردي، حجتالاسلام فلسفي 75 اختصاص داده بود.

،

ديگر افرادي 77 آيتاالله مرعشي نجفي، آيتاالله ميلاني، سيد عبداالله شيرازي و آيتاالله بهاءالدين محلاتي قرار گرفت.

كه به عضويت در حجتيه منتسب شدهاند و پس از انقلاب 1357 به مقامات عالي در جمهوري اسلامي دست يافتهاند

عبارتند از: رهبري جمهوري اسلامي، آيتاالله سيد علي خامنهاي، وزير امور خارجه، علي اكبر ولايتي و وزير آموزش

و پرورش و رييس جمهور، محمد علي رجايي.

78

در سال 1349، چند تن از اعضاي حجتيه در نامهاي به آيتاالله خميني كه در تبعيد بود خواستار اظهار نظر ايشان در

مورد فعاليتهاي گروه شدند. نامه با ارائه خلاصهاي از دستاوردهاي سازمان آغاز شده بود:

چند سالي است كه عدهاي از افراد متدين و باايمان، تحت رهبري حضرت حجتالاسلام آقاي حاج شيخ

محمود حلبي براي مبارزه اصولي با مرام ساختگي بهاييت، جلسات منظمي تشكيل داده و در اين جلسات

مطالب آموزندهاي تدريس و افراد را با مقام شامخ حضرت ولي عصر ... آشنا ميسازند ... دامنه فعاليت اين

جلسات از تهران و اصفهان و مشهد و شيراز ... گذشته و حتي به دهات دوردست كشانيده ... و توانستهاند

در اين مدت، حدود پانصد نفر از افراد فرقه ضاله بهاييت را به صراط مستقيم توحيد، هدايت [كنند]...

نويسندگان سپس از آيتاالله خميني پرسيدند:

اولاً نظر مبارك حضرت آيتاالله درباره اين عده و اقدام آنان چيست؟ ثانياً همكاري با آنان و تقويت آنان

چه صورتي دارد؟ ثالثاً آيا ميتوان در صورت لزوم از وجوه شرعيه دراين راه تصرف نمود يا نه؟ استداعا

آنكه نظر مبارك را صريحاً امر به ابلاغ فرماييد.

آيتاالله خميني چنين پاسخ داد:

اقدامات آقايان مورد تقدير و رضاي خداوند متعال است و نيز همكاري و همراهي با آنان مرضي دل ولي

عصر (عجل االله فرجه) است و هم مجازند مؤمنين از وجوه شرعيه ... به آنان بدهند. در صورت لزوم

مجازند، از ثلث سهم مبارك امام عليه السلام به آنان كمك كنند. البته تحت نظارت اشخاص معتمد و اگر

 79 جناب مستطاب حجتالاسلام آقاي حلبي (دامتالبركاته) ميتوانند تحت نظارت ايشان وجوه داده شود ...

«ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 120. همچنين نگاه كنيد به مايكل فيشر و مهدي عابدي، «مسلمانان مباحثهگر: گفتگوهاي فرهنگي در سنت و 74 نگاه كنيد به «روبين»، رك. زيرنويس 71، ص. 73 .13

 .(1990) 49 .ص ،[DEBATING MUSLIMS: CULTURAL DIALOGUES IN POST-MODERNITY AND TRADITION] «مدرنيته پست 75 تاريخ) http://www.Bahá’í.org/persecution/iran/iranica2در دسترسي قابل ،426 .ص ،ايرانيكا دانشنامه ،Hojjatiyeh،«حجتيه» مدخل

نگاه كنيد به فيروز كاظم زاده، «بهاييان در ايران: بيست سال سركوب» [The Bahá’ís in Iran: Twenty Years of Repression]، مجله دانشگاه 76دسترسي: 7 تير 1385).

تحقيقات اجتماعي نيوسكول [New School of Social Research Journal]، ژوئن 2000 [از اين به بعد: «كاظم زاده»]؛ «مارتين، آزار و تعقيب

نگاه كنيد به http://hojatieh.persianblog.com/1382_5_hojatieh_archive.html كه گردآوري سلسله گزارشهايي از پايگاه اطلاعاتي بازتاب 77 بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 34.

در مورد انجمن حجتيه تحت عنوان «انجمن حجتيه، رويارويي يا حمايت از ولايت فقيه» (1382/5/21) ميباشد.

منصور فرهنگ، «فرهنگ پاسخ ميدهد» [Farhang Replies]، ملت [27 ،[The Nation فوريه 1982، ص. 226؛ «ساناساريان»، رك. زيرنويس 78 ،16

ص. 120.

«صحيفه امام»، ج 15 ،2 مهر 1349، صص. 299-300. معالوصف، آيتاالله خميني بعدها نظرش را نسبت به حجتيه تغيير داد و در نامهاي عدم موافقت 79

خود با حجتيه را به اين دليل كه حجتيه عملاً موجب انحراف نهضت از هدف اصلي كه همانا براندازي رژيم پهلوي ميباشد اعلام كرد. همان، ص. 357.

17

اعضاي حجتيه، به خصوص در سالهاي پاياني سلطنت پهلوي، توفيق شاياني در نفوذ به درون گروههاي بهايي در

سراسر كشور يافتند. به گفتة اليز ساناساريان، پژوهشگر ايراني، «بازداشتهاي سريع و پردامنة بهاييان و حبس و اعدام

ايشان بلافاصله پس از انقلاب را بايد ناشي از دسترسي داشتن عوامل نفوذي حجتيه به دفاتر ثبت نام بهاييان و مكاتبات

خصوصي ايشان دانست.»

80

در مقاطع مشخصي از دورة پهلوي، انجمنهاي ضد بهايي به همكاري با ساواك، سازمان اطلاعات رژيم، پرداختند.

81

گفته ميشود كه حلبي از ساواك درخواست كرد كه از طريق قانون استخدام كشوري، كه مقرر ميداشت كارمندان و

متقاضيان مشاغل دولتي بايد مذهب خود را اعلام نمايند، نسبت به جمعآوري اطلاعات دربارة مذهب كارمندان دولت

و متقاضيان مشاغل دولتي اقدام نمايند.

82

در اواخر دهة 1350، حجتيه بيش از 12000 عضو داشت

و حوزة فعاليتش را به سركوبي ديگر اقليتهاي مذهبي، از 83

بسياري از كساني كه بهوسيلة حجتيه آموزش ديدند، به پستهاي مهمي در سالهاي 84 جمله مسيحيان، تعميم داده بود.

 85 آغازين جمهوري اسلامي، به ويژه در وزارت آموزش و پرورش و قوه قضاييه، دست يافتند.

پس از انقلاب اسلامي، رهبران جمهوري اسلامي به ابراز نگراني و ترديد دربارة نقش حجتيه و تداوم موجوديت اين

گروه پرداختند. حجتالاسلام جنتي، امام جمعة قم، طي خطبههاي نماز جمعه قم، به طرح پرسشهايي انتقادي دربارة

«گروههاي ضد بهايي» پرداخت و چنين اظهار نظر كرد:

شما سابقاً در رابطه با بهاييت كار ميكرديد و ميگفتيد، اينها براي اسلام خطر دارند و ما هم ميگفتيم

ميدانيم خطر دارند و ميگفتيد كه با اسرائيل مربوطند و ما هم ميدانستيم و بعد ميگفتيم: بايد ريشههاي

آنها را از بين برد وليكن شما شاخه و برگهاي آنها را ميبريديد ... [بهاييان] امروز در جو نظام جمهوري

«ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 80 .120

نگاه كنيد به «جامعة بينالمللي بهاييان، بهاييان ايران: گزارش آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي» [ 81 THE BAHÁ’Í S OF IRAN: A REPORT ON THE

PERSECUTION OF A RELIGIOUS MINORITY]، ص. 1982) 83م) [از اين به بعد: «گزارش ج.ب.ب. دربارة آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي»] براي

رونوشت نامة يك مقام امنيتي به رئيس ساواك در مورد انجمن تبليغات اسلامي، مورخ آبان/آذر 1351 (كه مينويسد رئيس انجمن «به منظور مبارزه ...

منطقي با بهاييان تقاضا نموده است ساواك در اين زمينه مساعدتهاي لازم به عمل آورد» و تأكيد ميكند كه «به آنها تفهيم گردد كه اقدامات آنها نبايد

جنبه تحريك و اخلالگري داشته باشد». همچنين نگاه كنيد به نامة پرويز ثابتي به وزير دربار «دربارة تأسيس مركزي براي مسلك ضاله بهايي» كه در

«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 35 آورده شده است (كه با دادن اجازه به انجمن تبليغات اسلامي براي انجام فعاليتهاي ضد

بهايي موافق است: «در صورتي كه ايشان مخل نظم عمومي نباشند.»). «ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 120، مينويسد كه اطلاعات ساواك

دربارة بهاييان همه به دست رژيم جمهوري اسلامي افتادند. همچنين نگاه كنيد به «كاظم زاده»، رك. زيرنويس 76 (كه مينويسد ساواك و حجتيه با هم

نگاه كنيد به «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 26 (كه مينويسد «مجموعهاي از مقررات تبعيضآميز عليه بهاييان 82همكاري ميكردند).

بهوسيلة دولت اتخاذ و توسط ساواك به اجرا درآمدند: بنابر قانون استخدام كشوري جديد، متقاضيان مشاغل دولتي ميبايست مذهب خود را ذكركنند و

تنها در صورتي كه متدين به يكي از مذاهب به رسميت شناخته شده بودند ميتوانستند استخدام شوند.).

نازيلا قانعي- هركاك، «اقليتهاي قومي و مذهبي در جمهوري اسلامي ايران: پيشنهادهايي در مورد سياستگذاري براي پذيرش اجتماعي اقليتها از طريق 83

Ethnic and Religious Groups in the Islamic Republic of Iran: policy suggestions for the ] «عمومي عرصههاي در ايشان مشاركت

,integration of minorities through participation in public life]، ص. 13، «كميسيون فرعي سازمان ملل براي حمايت و ارتقاي حقوق بشر:

UN SUB-COMMISSION ON PROTECTION AND PROMOTION OF HUMAN RIGHTS: WORKING GROUP ON ] «اقليتها بررسي كاري گروه

براي نمونه حجتيه در پاكستان و هندوستان شعبههايي باز كردند؛ نگاه كنيد به بهمن نيك انديش، «نبرد ناجوانمردانه: انجمن حجتيه»، قابل دسترسي در MINORITIES, U.N. Doc. E/CN.4/Sub.2/AC.5/2003/WP.8 84]، ص. 5) ،13 مه 2003).

 .(1385 تير 22 :دسترسي تاريخ) http://www.iranbozorg.com/Articles/Hojjattiyeh.pdf85 تاريخ) http://www.Bahá’í.org/persecution/iran/iranica2 در دسترسي قابل ،427 .ص ،ايرانيكا دانشنامه ،«حجتيه» مدخل به كنيد نگاه

دسترسي: 7 تير 1385) (كه مينويسد «در فاصله دو دهة 1330 و 1350 شمار بسياري از نخبگان انقلاب اسلامي ... در حوزههاي عملي و آموزشي حجتيه

تربيت شدند»).

18

اسلامي محلي ندارند و فضاي جمهوري اسلامي به بهايي و ضد اسلام مجال تنفس نميدهد. شما الآن

 86 رسالتتان در اين تشكيلات چيست؟ رسالت سابقتان محرز، رسالت امروزتان چيست؟

حجتيه در زمان كوتاهي بهوسيلة مقامات منحل شد و حداقل در ظاهر از صحنة سياسي كشور محو گرديد، هر چند كه

به نفوذ خود در ميان عناصر محافظهكار كشور ادامه داد.

87

معالوصف، از زمان انتخاب احمدينژاد به رياست جمهوري،

گزارشها حاكي از بازگشت دوبارة انجمن حجتيه، به خصوص بازگشت انشعاب افراطيتر آن موسوم به مهدويت (كه

 88 باور به نظريه انتظار و ظهور حضرت مهدي، امام غايب، دارند) ميباشند.

آيتاالله خميني: فعاليتهاي ضد بهايي دهههاي1330 و 1340

هنگامي كه جامعة روحانيون شيعه در آستانة به رسميت شناختن آيتاالله بروجردي به

عنوان مرجع تقليد بودند، آيتاالله خميني از روحانيوني بود كه با تمام قدرت از

مرجعيت آيتاالله بروجردي حمايت كرد و از معدود كساني بود كه موفق شد آيتاالله

بروجردي را متقاعد كند كه به قم بيايد.

بعدها، آيتاالله خميني از رابطهاش با آيتاالله 89

بروجردي براي كسب حمايت ايشان در عمليات ضد بهايي سال 1334 استفاده نمود،

هر چند نتوانست حمايت كامل آيتاالله بروجردي را به آن اندازه كه اميد داشت به

دست آورد.

يكي از زندگينامهنويسان، نااميدي وي از آيتاالله بروجردي را چنين نقل قول ميكند: 90

من هر روز به نزد ايشان ميرفتم و ايشان را به حمايت از فعاليتهاي ضد بهايي تشويق ميكردم تا

بدين ترتيب دولت از وجود بهاييان پاك گردد. معالوصف، روز بعد ايشان نسبت به موضوع به

 91 كلي بيعلاقه شده بودند.

پس از درگذشت آيتاالله بروجردي در فروردين ماه 1340، شمار قابل توجهي از شيعيان ايران آيتاالله خميني را به

در مهر ماه 1340، دولت لايحة انجمنهاي ايالتي و ولايتي را تصويب كرد. 92 عنوان مرجع تقليد انتخاب كردند.

خطبة مزبور در اين مقاله آمده است: «انجمن ضد بهاييت بايد موضع خود را نسبت به ولايت فقيه روشن كند»، روزنامه اطلاعات، شماره 86 ،16565

.1360/8/10

براي مثال نگاه كنيد به «روبين»، رك. زيرنويس 71، صص. 28-31؛ بيل سامي، «ايران، بازگشت انجمن مذهبي- سياسي ماية نگراني است»، راديو 88 نگاه كنيد به «روبين»، رك. زيرنويس 71، صص. 87 .25 -31

http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/07/e2b8d3d9-86c4-44c0-ba75-در دسترسي قابل ،2006 ژوييه 11 ،آزادي راديو/اروپا آزاد

حميد الگار، «زندگينامة مختصر امام خميني» [A BRIEF BIOGRAPHY OF IMAM KHOMEINI]، قابل دسترسي در 904d637c29b6.html89 (تاريخ دسترسي: 14 مهر 1385).

،[«زندگينامه ،الگار» :بعد به اين از] (1385 تير 7 :دسترسي تاريخ) http://www.wandea.org.pl/khomeini-pdf/khomeini-biography.pdf

صص. 5-6 (بخش سوم: سالهاي تكامل معنوي و فكري در قم، سالهاي 1301 -1341).

همان، . 6 (بخش سوم: سالهاي تكامل معنوي و فكري در قم، سالهاي 1301 -1341). معالوصف، معين در «زندگي آيتاالله»، رك. زيرنويس 90 ،38 ص

ص. 67، ادعا ميكند كه «حلبي (بنيانگذار حجتيه) و ديگران نهايتاً از روحانيون عاليمقامي چون آيتاالله بروجردي فتواي تحريم هرگونه معامله با بهاييان

را گرفتند.»

«الگار، زندگينامه»، رك. زيرنويس 89، ص. 6 (بخش چهارم: سالهاي مبارزه و تبعيد، 92 .(1343-1357 همان. 91

19

93 طبق اين لايحه به جاي قسم به قرآن كريم، سوگند به كتب آسماني ديگر پذيرفته شده بود

و شرط مسلمان بودن و

مرد بودن نمايندگان مجلس نيز حذف شده بود.

پاسخ آيتاالله خميني فوري و بيدرنگ بود: 94

نظر به اينكه طرحي فراهم شده است كه اجازه ميدهد بهاييان در صحنة عمومي كشور نفوذ پيدا كنند،

امام خميني به هر دوي شاه و نخست وزير تلگرام كردند و به ايشان هشدار دادند كه از نقض قوانين

 95 اسلام و قانون اساسي بپرهيزند.... در غير اين صورت با اعتراض مستمر علما مواجه خواهند شد.

هنگامي كه دولت به مداخلات آيتاالله خميني وقعي نشان نداد و به پيگيري طرحهايش ادامه داد، آيتاالله خميني نقش

بارزي را در سازماندهي و ادامة اعتراضات بر عهده گرفت. با پيوستن رهبران مذهبي از ديگر نقاط كشور، آيتاالله

خميني موفق شد كه در آذر ماه 1341، تنها هفت هفته پس از تصويب لايحة مزبور، دولت را وادار به الغاي لايحه

97 اين پيروزي موجب به رسميت شناخته شدن آيتاالله خميني به عنوان اصلي ترين صداي مخالف عليه شاه شد. 96 كند.

از 1334 تا سالهايي كه منجر به انقلاب اسلامي شدند، آيتاالله خميني بيوقفه به سخنراني عليه قدرتهاي خارجي،

كليميان و بهاييان ادامه كرد:

به مردم خطر اسرائيل و عوامل آن را يادآور شويد. مصيبتهايي كه بهوسيلة يهوديان بر اسلام وارد

 98 آمده را يادآور شويد.

آيتاالله خميني با تقويت موقعيتش به عنوان رهبر انقلاب، با شخصيتهايي كه از اعضاي سازمانهاي ضد بهايي بودند يا

به نظر ميرسيد كه موضعگيريهاي شديد ضد بهايي داشته باشند متحد شد. بسياري از اين افراد پس از انقلاب به

مقامات بسيار قدرتمندي دست يافتند، از جمله رئيس جمهور، سيد علي خامنهاي؛ وزير امور خارجه، علي اكبر ولايتي

و وزير آموزش و پرورش و رئيس جمهور، محمد علي رجايي.

99

«اسلام و انقلاب ج 1، نوشتهها و اعلاميههاي امام خميني» (94 WRITINGS AND DECLARATIONS OF IMAM ] ،(1320 -1357 همان. 93

«الگار، زندگينامه»، رك. زيرنويس 89، ص. 6 (بخش چهارم: سالهاي مبارزه و تبعيد، KHOMEINI95 .(1343-1357]، ترجمه حميد الگار (1981) [از اين به بعد: «اسلام و انقلاب 1»]، ص. 16.

همان؛ همچنين نگاه كنيد به «اسلام و انقلاب 1»، رك. زيرنويس 94، ص16 و صص. 161 -162، زيرنويس 151 (كه به S.H.R، بررسي و تحليل، 96

«الگار، زندگينامه»، رك. زيرنويس 89، ص. 6 (بخش چهارم: سالهاي مبارزه و تبعيد، 1343 -1357). آيتاالله خميني با غرور از اين پيروزي ياد 97صص. 142 -187 ارجاع ميدهد).

ميكرد: «آنها كه به از بين بردن رفاه مسلمين و تضييع حقوق ضعفاء [مستضعفين؟] دست ميزنند- اينها هستند كه ما بايد وادارشان كنيم كه از اعمال

ناصواب بپرهيزند- هرگاه يك اعتراض عمومي صورت ميگرفت ... ايشان عقب مينشستند. هنگامي كه در يك مورد علماي قم اجتماع كردند و متفق

شدند و ديگر ولايات با فرستادن نمايندگانشان از ايشان حمايت كردند و با ايراد خطابهها وحدت خود را نشان داند، رژيم عقبنشيني كرد و آن لايحهاي

را كه ما به آن معترض بوديم الغاء نمود.» «اسلام و انقلاب 1»، رك. زيرنويس 94، ص. 118.

براي مثال نگاه كنيد به «روح خدا»، رك. زيرنويس 38، ص. 132كه به «گزيده پيامهاي امام خميني»، ص. 81 (تهران 1349) ارجاع ميدهد. در 98

سخنراني ديگري، آيتاالله خميني به طور واضح بيان كرد كه «بهاييت يك مذهب نيست بلكه يك سازمان سري است كه قصد براندازي حكومت اسلامي

را دارد.»؛ همچنين نگاه كنيد به يرواند آبراهاميان، «خمينيسم» [KHOMEINISM]، ص. 1993) 124). همچنين نگاه كنيد به «خاطرات شيخ مصطفي

رهنما» (خواهرزاده دو تن از اعضاي فداييان اسلام) كه ادعا ميكند كه در چندين مورد، براي مثال در قم (فروردين/ارديبهشت 1342)، بهاييان با

ساواك در حمله به تظاهركنندگان همكاري ميكردند. قابل دسترسي در http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=277838

(تاريخ دسترسي: مهر 1385). اتهاماتي از اين قبيل به منظور برانگيختن خشم مردم بود و به خاطر چنين القائاتي بود كه در پي بازداشت آيتاالله خميني در

سال 1342، معترضان خمشگين دست به حمله به قبرستان بهاييان و تخريب قبور آن زدند (نگاه كنيد به عكسهاي حمله به قبرستان بهاييان در سال 1342،

منصور فرهنگ، «فرهنگ پاسخ ميدهد» [Farhang Replies]، ملت [27 ،[The Nation فوريه 1982، ص. 226؛ «ساناساريان»، رك. زيرنويس 99 ،16موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

ص. 120؛ همچنين نگاه كنيد به «روبين»، رك. زيرنويس 71، ص. 25.

20

4. انقلاب ايران و بهاييان

1 -4. ناآراميها و حملات دستهجمعي عليه بهاييان

در دهههاي 1340 و 1350، شمار روزافزوني از گروههاي ضد رژيم، از جمله محافظهكاران مذهبي تحت رهبري

آيتاالله خميني، حكومت شاه را به چالش كشاندند. عليرغم تبعيد آيتاالله خميني در سال 1343، وي به فعاليت براي

در جامعة ايران موضعگيري 100 براندازي سلطنت مطلقة شاه ادامه داد. آيتاالله خميني همچنين فعالانه عليه «غربزدگي»

نمود و ايرانياني را كه به سود منافع تجاري غرب در ايران كار ميكردند، به توطئه براي سرقت منابع ملي، تضعيف

فرهنگي ايران و محروم نمودن روحانيون از عمل كردن به مسؤوليت تاريخي خود در رهبري دولت و ملت ايران،

متهم نمود.

در اين فاصله و تا آغاز سال 1356، نوارهاي كاست پيامهاي آيتاالله خميني در سراسر كشور پخش 101

ميشد.

گرچه پيامهاي آيتاالله خميني غالباً بر لزوم سرنگوني سلطنت پهلوي تأكيد داشتند، تبليغات ضد بهايي ايشان 102

نيز كماكان ادامه يافت. از جمله ميتوان به پيام ايشان در سال 1350 كه حاوي نكات زير بود اشاره كرد:

«مراكز تبليغاتي شيطان كه توسط كليساها، صهيونيستها و بهاييان اداره ميشوند براي به انحراف

 103 كشانيدن مردم و تشويق ايشان به ترك موازين و تعليمات اسلام در تلاشند.»

با افزايش محبوبيت سخنرانيهاي آيتاالله خميني كه همواره با تأكيد بر زيانباز بودن سياستهاي غربگرايانة شاه براي

ايران همراه بود، رژيم شاه به طور فزايندهاي مشروعيت خود را از دست داد. بدينسان، بحران غربزدگي به موضوعي

و طرفداران آيتاالله خميني شروع به تحريك و خشونت عليه افراد يا 104 مناقشهآميز در سطح كشور تبديل شد

گروههايي كه متهم به اشاعة ارزشهاي غربي بودند، از جمله بهاييان كه مدتهاي طولاني متهم بودند كه عوامل قدرتهاي

 105 غربي هستند، پرداختند.

انقلابيون در تبليغاتشان مدعي شدند كه 106 فشار بر روي بهاييان با نيرومند شدن جنبش بر ضد شاه افزايش يافت.

اين ادعاها بخصوص تأكيد داشتند كه بهاييان طرفدار غرب، 107 بعضي از مشاوران نزديك شاه، بهايي بودند.

جلال آل احمد اصطلاح غربزدگي را در دهة 1340 معمول ساخت. وي مدعي بود كه غربزدگي بيمارياي است كه جامعة ايراني بدان دچار شده است. 100

به نظر آل احمد، اين بيماري باعث تضعيف و از ميان رفتن فرهنگ ايراني، غالب ساختن هويت غربي بر هويت ايراني و ايجاد وابستگي به غرب شده

است. نگاه كنيد به جلال آل احمد، غربزدگي (1343).

ساندرا مكي، «ايرانيان، ايران باستان، اسلام و روح يك ملت»، [101 ،[IRANIANS, PERSIA, ISLAM, AND THE SOUL OF A NATION

(1996)، صص. 273-275، [از اين به بعد: «ايرانيان»].

«ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، صص. 102 .276-277

« اسلام و انقلاب 1»، رك. زيرنويس 94، ص. 103 .128

«ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، ص. 104 .253

به عنوان مثال نگاه كنيد به اعلاميه جمعي از روحانيون حوزه علميه خراسان درباره خيانتهاي فرقه ضاله بهاييت، 1357/12/11، موجود در آرشيو مركز 105

اسناد حقوق بشر ايران (كه اشعار ميدارد: برخلاف آنچه بهاييان ادعا ميكنند، ايشان مورد حمايت قدرتهاي خارجي، از جمله انگلستان و روسيه بودند.

اين اعلاميه همچنين ادعا ميكند كه بهاييان در قبال معافيت از پرداخت ماليات به دولت اسرائيل، با انگلستان همكاري داشتهاند و افراد زير را به عنوان

بهاييان خائن به ايران در زمان شاه كه در پستهاي مختلف بودند نام ميبرد: امير عباس هويدا، پرويز ثابتي، ايادي، تسليمي، شاپور راسخ، حبيب ثابت،

هِژبر يزداني. در اين اعلاميه همچنين گفته شده است كه: «اين نقاب جديد [بهاييان] چهره «مظلوميت» به خود گرفته است. اينان كه هميشه بهترين يار

و ياور صهيونيسم بينالمللي و اسرائيل غاصب بودهاند حالا فرياد مظلوميت بلند كرده و به هر جا كه ميتوانستند نامه نوشتهاند و مصراً براي جلب حمايت

و دخالت دولتهاي خارجي تلاش ميكنند تا باز هم بيگانگان به ياريشان بشتابند. ملت مبارز و مسلمان ايران كه به رهبري مراجع عاليقدر شيعه به ويژه ...

آيتاالله العظمي خميني به پيروزي كامل نائل شدند ديگر اجازه نخواهند داد كه جنايت و خيانت ... ادامه يابد».

براي مثال نگاه كنيد به يرواند آبراهاميان، «ايران بين دو انقلاب»، ص. 1982) 432) (كه مينويسد: تني چند از مقامات عالي كشور بهاييالاصل 107 همان. 106

بودند كه «موجب قوت گرفتن شايعاتي اغلب بين بازاريان گرديد، از جمله اينكه تمام طبقة بالاي كشور دست نشاندة توطئه بينالمللي به رهبري

صهيونيستها، مركز بهاييان حيفا و امپرياليسم بريتانيا بودند» و شايعات ديگر).

21

قدرتمداران واقعي كشور هستند. ثروت قابل ملاحظه سرمايهداران بهايي، مانند حبيب ثابت و غلامحسين جليلي، به

همان گونه كه موفقيت مالي ديگر اقليتها در ديگر نقاط جهان و در طول تاريخ غالباً 108 تشديد چنين شايعاتي دامن زد.

عليه ايشان مورد استفاده قرار گرفته است، اين تبليغات در شرايطي كه اقتصاد كشور دچار بحران بود، از بهاييان

تصوير گروهي صاحب امتياز و بهرهمند از مزاياي نامحدود را در نزد اذهان عمومي ترسيم كرد و موفقيت شغلي

تصوير غيرواقعي از بهاييان به عنوان تهديدي براي اقتصاد ايران، تعصبات 109 بهاييان بر عليه آنان به كار گرفته شد.

«سنتي» موجود در جامعة ايران بر عليه بهاييان را كه ريشههاي فرهنگي و مذهبي داشت، تشديد كرد.

110

بدينسان، در

اين دوره نفرت اقشار گوناگون مردم ايران عليه بهاييان بخصوص در نتيجة سخنرانيهاي آتشين ضد بهايي بيش از پيش

 111 شدت يافت.

2 -4. انقلاب در راه

در سال 1357، با فزوني يافتن تظاهرات در طرفداري از آيتاالله خميني در سراسر ايران، حملات فيزيكي عليه بهاييان

شدت گرفت. در بهمن 1357، مردان مسلح عضو حجتيه، مركز ملي بهاييان در تهران و مراكز بهاييان در مراكز ديگر

استانها را مورد حمله قرار داده و ساختمانهاي اين مراكز را اشغال و كاركنان آنها را بيرون راندند و اسناد خصوصي

موجود در اين مراكز را كه شامل پروندههاي كاركنان و فهرست اعضاء بودند مصادره كردند.

112

اين پروندهها و

اسناد، بعدها، در عمليات ضد بهايي حجتيه مورد استفاده قرارگرفتند. در بيش از پنجاه شهر در سراسركشور، بهاييان از

عمليات آزار و تعقيب شامل به آتش كشيدن و غارت اموال، حملات دستهجمعي، اجبار به ترك ديانت بهايي و نيز

علاوه بر اين، يك درمانگاه، يك مؤسسه كشاورزي، 113 سلسله مرگهاي مشكوك و يا قتل بهاييان گزارش دادند.

بيست و دو مركز و قبرستان بهايي، همچنين صدها خانه، باغ، دفتر تجاري و مغازه بهايي خسارت ديدند و يا به طور

 114 كامل تخريب شدند.

براي مثال نگاه كنيد به «معجزات پپسي كولا يا سوغاتي عكا را از زبان حبيب ثابتي بهايي بشنويد»، روزنامه زلزله، 1334/7/17 (كه ادعا ميكند از 108

آنجايي كه پپسي كولا به بهاييان تعلق دارد، حاوي مواد مخدر و مضر براي سلامتي بدن ميباشد)؛ «تنها بركناري غلامحسين جليلي كافي نيست، ايادي او

را از راه آهن بيرون كنيد»، روزنامه ستاره اسلام، ش 1334/3/27 ،173 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 109 .26

اين تلقي در بين اذهان عمومي وجود داشت كه ديانت بهايي واقعاً يك دين نيست، بلكه يك حركت ضد روحاني است كه توسط انگليسيها ايجاد 110

شده و مورد حمايت اسرائيليها قرار دارد. نگاه كنيد به «برداشتن حجاب»، رك. زيرنويس 4، ص. 223؛ همچنين نگاه كنيد به «مارتين، آزار و تعقيب

بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 40 (كه فهرستي از تهمتهاي رايج براي توجيه حمله به بهاييان را ارائه ميدهد، از جمله: 1) بهاييان حاميان

رژيم سابق بودند؛ 2) ديانت بهايي ضد اسلامي است؛ 3) استقرار مركز بينالمللي بهاييان در اسرائيل ثابت ميكند كه ايشان عامل صهيونيسم هستند؛ 4)

از جمله خطبههاي ضد بهايي به طور مثال مراجعه كنيد به «اخطار شديد آيتاالله صدوقي به بهاييان ايران»، روزنامه انقلاب اسلامي، 111 1359/3/31رهبري جامعه بهاييان ايران با دولتهاي آمريكا و انگلستان در تباني هستند؛ و 5) بهاييان از نظر مالي از رژيم پهلوي نفع بردهاند).

موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران (كه گزارش ميدهد: «[وي] در خطبه نماز جمعه ديروز پيرامون توطئه بهاييان در كليه شهرهاي ايران

سخناني ايراد كرد و گفت: سران بهاييان در تمام شهرهاي ايران عليه جمهوري اسلامي توطئه ميكردند و توطئه آنها كشف شده است و مداركي از آنان

به دست آمده است ... و نيز 27 نفر از اين توطئهگران يزدي بودهاند كه تاكنون 25 نفر از آنها دستگير شدهاند و ... ديگران نيز بزودي دستگير خواهند

شد»).

«مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 37 (كه مينويسد: «مدت كوتاهي پس از اينكه فهرست نامهاي بهاييان به دست 112

حجتيه افتاد، بهاييان شروع به دريافت اعلاميههايي از حجتيه كردند كه به ايشان دربارة عواقب لجاجت در پيروي از اعتقادات بهايي هشدار ميدادند»)؛

نگاه كنيد به جامعة بينالمللي بهاييان، «گاهشمار اختصاري اقدامات انفرادي در آزار و تعقيب بهاييان ايران از مرداد 1356» (آبان/آذر 113 (1360همچنين نگاه كنيد به «نامها و ارقام»، رك. زيرنويس 57، ص. 209.

Bahá’í International Community, Chronological Summary of Individual Acts of Persecution Against Bahá’í s of Iran from ]

August 1978] [از اين به بعد: «گاهشمار اختصاري اقدامات انفرادي در آزار و تعقيب»]. همچنين نگاه كنيد به محفل روحاني ملي بهاييان ايالات متحده

و كانادا، «دنياي بهايي»، ج هجدهم (BAHA'I WORLD VOL. XVIII] (1979-1983] [از اين به بعد: «دنياي بهايي هجدهم»]، ص. 29؛ «نامها و

ارقام»، رك. زيرنويس 57، صص. 198-206.

همان. 114

22

در سعديه، از توابع سروستان، ظرف چند روز در آذر ماه 1357، حملات دستهجمعي عليه بهاييان و اموال ايشان

صورت پذيرفت. در حدود چند صد خانه از منازل بهاييان به آتش كشيده شده، غارت و يا تخريب شدند و بيش از

به گزارش شاهدان عيني، 115 هزار تن از بهاييان بيخانمان شدند.

116

اين حادثه با حملة گروهي به خانه يك بهايي به

نام صفاتاالله فهنديژ آغاز شد كه تهديد به ربودن دختر وي كردند. بهمنظور راندن مهاجمان كه در حال بالا آمدن از

ديوارهاي خانه بودند، فهنديژ و چند نفر از مردان خانواده به بالاي پشت بام رفتند و به سوي جمعيت مهاجم تيراندازي

كردند كه منجر به زخمي شدن چند تن از ايشان شد. در بامداد روز بعد، گروه مهاجم، خانة فهنديژ و ديگر بهاييان

محله را به آتش كشيدند. مهاجمان ابتدا به غارت اين منازل پرداختند (اقلام سرقت شده شامل گوسفندان، لباس،

گفته ميشود كه چندين نفر از كساني كه در اين 117 فرشجات و لوازم الكترونيكي بود) و سپس آنها را آتش زدند.

 118 محله زندگي ميكردند، از جمله غير بهاييان، در جريان اين خشونتها كشته و زخمي شدند.

گزارشهاي موجود از آن زمان نشان ميدهند كه حملات مزبور دفعتاً اتفاق نيافتاده بودند و در واقع نتيجة تحريكات

شاهدان بهويژه از بيميلي نيروهاي دولتي براي مداخله و متوقف نمودن 119 حكومت نظامي مقرر شده توسط شاه بودند.

خشونتها گزارش دادند. براي نمونه، يكي از گزارشهاي موجود از آن زمان عنوان ميكند كه:

شاهدان عيني ميگويند در حالي كه هنوز تيراندازي ادامه داشت، افراد حكومت نظامي به تماشا

ايستاده بودند و به هيچ وجه اقدام به دستگيري جانيان نميكنند. يك افسر شهرباني مأمور، در حالي

 120 كه با خونسردي مشغول نوشيدن چاي بود، گفته بود هنوز موقع وارد شدن نيست.

گزارش مزبور همچنين مدعي است كه نيروهاي دولتي به حمايت ضمني و عملي از مهاجمان پرداختند. اين گزارش

همچنين ادعا ميكند كه علاوه بر پاسخ بسيار كند ارتش به آتش زدن منازل بهاييان، ساواك به توزيع نام و نشاني

بهاييان در ميان مهاجمان پرداخت و با اين كار مهاجمان را بيش از پيش به آتش زدن منازل بهاييان تشويق كرد.

شاهدان همچنين گزارش دادند كه هنگامي كه نيروهاي ارتش بالاخره در صحنه حادثه حاضر شدند، نه تنها اقدامي

براي جلوگيري از توسعة حريق به عمل نياوردند بلكه كاميونهاي نظامي، نوجوانان را به ساختمان پپسي كولا (كه

گفته ميشد متعلق به يك بهايي بود) منتقل كردند و جمعيت را به آتش زدن آن ساختمان تشويق نمودند. همچنين

گزارش داده شد كه ساختمان ديگري كه مالكش بهايي بود منفجر شد و در اثر آن يك نفر كشته شد. گزارش مزبور

بر اساس شهادتها و مدارك جمعآوري شده بهوسيلة نويسندگان گزارش نتيجه ميگيرد كه: «كشتار بيرحمانه قريه

عليا روحيزادگان، «داستان عليا: روايت تلخ يك بازمانده از آزار و تعقيب بهاييان در ايران انقلابي» [ 115 OLYA’S STORY: A SURVIVOR’S

زيرنويس .رك ،«ارقام و نامها» .(1993) 12 .ص ،[DRAMATIC ACCOUNT OF THE PERSECUTION OF THE BAHA’IS IN REVOLUTIONARY IRAN

 .202-203 .صص ،57

نگاه كنيد به «سعدي در آتش و خون، گزارش يك شاهد عيني» (سند بدون تاريخ ميباشد.) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [از اين 116

به بعد: «سعدي در آتش و خون»]، نويسنده خود را يك شيعة واقعي علي عليه السلام معرفي ميكند و ميگويد: «جامعه مسلمان و روحانيت دنيا به عاملين

اين حوادث لعنت ميفرستند. نميدانم ما كه خود را پيرو مكتب علي (ع) ميدانيم چرا تا اين حد بيرحم و شقي شدهايم.»

همان. همچنين نگاه كنيد به جامعه بينالمللي بهاييان، «مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران» [ :118 THE BAHAI’S QUESTION همان. 117

نگاه كنيد به «حقايقي از قتل عام مردم بيگناه قريه سعديه بهوسيله عوامل رژيم جنايتكار» (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران)، [از اين به 2005) [CULTURAL CLEANSING IN IRAN119)، ص. 79 [از اين به بعد: «مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»].

بعد: «حقايق قتل عام سعديه»]. در 15 آبان 1357، شاه، دولتي نظامي به رياست ارتشبد غلامرضا ازهاري به عنوان نخست وزير را تعيين كرد. دولت

ازهاري در 10 دي 1357 استعفا كرد. در 16 دي 1357، بختيار كابينه اش را معرفي نمود. نگاه كنيد به ديويد مِنٌَشري، «ايران: يك دهه انقلاب و جنگ»

.[«منشري» :بعد به اين از] 58-62 .صص (1990) [IRAN: A DECADE OF WAR AND REVOLUTION]

«حقايق قتل عام سعديه»، رك. زيرنويس 120 .119

23

سعديه و آتشسوزيها، غارتها و كشتارهاي بعدي در شيراز و ديگر شهرهاي فارس به تحريك و تشويق مستقيم ارتش

 121 انجام گرفته است.»

صحت اين ادعاها با توجه به اطلاعيه عمومي صادره به وسيله سازمان ملي دانشگاهيان ايران (شعبه شيراز) تقويت

ميشود كه در 25 آذر 1357 اعلام كرد:

در دو سه روز گذشته عدهاي از افراد مشكوك با استفاده از احساسات مذهبي مردم داغديده و به

كار گرفتن اشرار و اوباش حرفهاي دستههاي مهاجمي به راه انداختهاند و با نقشه دقيق به تخريب،

سوزاندن و غارت خانهها و مغازههاي افراد منتسب به بهاييت پرداختهاند. عجيب آنكه در تمام اين

حوادث نيروهاي پليس و حكومت نظامي دست روي دست گذاشته و از هرگونه اقدام در جهت

 122 جلوگيري از تخريب و غارت و يا كمك به آسيبديدگان خودداري نمودهاند.

گرچه رژيم شاه در آبان ماه 1357 در تلاش براي باز

گرداندن نظم و آرامش نسبت به اعلام حكومت نظامي

اقدام نموده بود، تهاجمات عليه بهاييان بدون هيچ گونه

واكنشي از سوي حكومت نظامي ادامه يافت. در 22

دي 1357، چهار روز پيش از خروج شاه از ايران،

گروهي از بهاييان ساكن منطقه عشايري بوير احمد در

نزديكي اصفهان مورد حمله قرار گرفتند. چند صد تن

از اعضاي غير بهايي ايل سادات محمودي منازل

اعضاي بهاييِ ايل در روستاي كتا را محاصره كردند.

ايشان به سوي خانوادههاي بهايي تيراندازي كردند،

منازلشان را آتش زدند، آسياب روستا را سوزاندند،

درختان باغستانها را ريشهكن كردند و بهاييان را وادار ساختند كه به كوهستان فرار كنند. با ادامه يافتن تهاجمات

براي چند هفته و از يك روستا به روستاي ديگر در سراسر اين منطقه، شماري از روحانيان در روستاي كتا حضور

 123 يافتند و از بهاييان خواستند كه اگر ميخواهند جان و مالشان در امان باشد بايد دست از ديانت بهايي بردارند.

در 18 ارديبهشت 1358، مقالهاي در روزنامة آيندگان از تظاهراتي بهوسيلة سيصد نفر از مردم استان بويراحمد گزارش

داد كه به روستاي گاتا در نزديكي ياسوج رفتند تا بهاييان را به تغيير مذهب به دين اسلام وادار كنند. ايشان بهاييان را

تهديد كردند كه اگر به دين اسلام روي نياورند، منازل و اموالشان به غارت خواهد رفت. معالوصف، ظاهراً آيتاالله

ملك حسيني، از رهبران روحاني محل و ستوان باقري، از افسران فرمانده قرارگاه ژاندارمري منطقه تظاهركنندگان را

با وجود اين، ادامه خشونتها موجب شد كه بهايياني كه از تغيير مذهب امتناع 124 از عملي كردن تهديداتشان باز داشتند.

«اطلاعيه سازمان ملي دانشگاهيان ايران، واحد شيراز، 1357/9/25»، موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران. 122 همان. 121

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، صص. 123 .271 -274

نگاه كنيد به«300 تظاهركننده تهديد كردند: بهاييان «گاتا» در ياسوج تهديد شدند اگر مسلمان نشوند اموالشان غارت خواهد شد»، آيندگان، شماره 124

.1358/2/18 ،2351

زني از اهالي كتا كه به وسيله مهاجمين در سال 1357 به قتل رسيده

است به همراه دو خواهر كوچكترش

24

كرده بودند در اوايل خرداد 1357 مجبور به ترك خانه و كاشانة خود بشوند و براي چند هفته در اردوگاهي در

 125 نزديكي اصفهان پناه گزينند. بالاخره، در اواخر تير ماه 1358، بهاييان توانستند به روستاهايشان باز گردند.

1357 .3 -4 و پيروزي انقلاب اسلامي

با خروج شاه از ايران در 26 دي ماه 1357، دولت نخست وزير، شاپور بختيار، فرو پاشيد. در 12 بهمن 1357، آيتاالله

خميني پس از 15 سال تبعيد به ايران بازگشت و مهدي بازرگان، يكي از فعالان ملي- مذهبي را به عنوان نخست وزير

موقت انتصاب نمود. انتصاب بازرگان كه در دورة نخست وزيري مصدق از معاونان نخست وزير بود، از سوي آيتاالله

خميني به اين دليل بود كه وي در واقع شخصيتي بود كه مورد قبول همة مخالفان شاه بود. دولت بازرگان بيشتر از

 126 اعضاي جبهه ملي و رهبران برجستة مخالف شاه تشكيل شده بود.

هدف 127 آيتاالله خميني، پيش از بازگشت به ايران، به طور مخفيانه نسبت به تشكيل شوراي انقلاب اقدام كرده بود.

128 اصلي از تشكيل اين شورا تشكيل دولتي بود كه زمينهساز روي كار آمدن رژيمي بر اساس موازين اسلامي باشد.

شوراي انقلاب داراي نهادهاي موازي دولتي بود و در ادارة امور كشور مداخله ميكرد، به طوري كه در عمل دولت

 129 موقت به رهبري بازرگان را تحت الشعاع قرار داد.

ديگر نهادهاي موازي دولت مانند كميتههاي انقلاب، دادگاههاي انقلاب و سپاه پاسداران انقلاب در به اجرا در آوردن

برنامههاي آيتاالله خميني مؤثر واقع شدند. كميتههاي انقلاب يا كميتهها، گروههاي اسلامياي بودند كه در مساجد

كميتهها كه محور اصلي حملات و تظاهرات بر ضد رژيم شاه در سال 130 1357 محل در سراسر كشور تشكيل شدند.

بودند، در زمان بازگشت آيتاالله خميني به رقيبي براي پليس تبديل شدند و نظر به عدم وجود كنترل و نظارت

131 مركزي بر فعاليتهايشان، به بازداشت و مجازات افراد بر اساس آنچه كه خود موافق شرع اسلام ميدانستند پرداختند.

دادگاههاي انقلاب به منظور خاتمه دادن به اعدامهايي كه توسط كميتههاي انقلاب صورت ميگرفتند تشكيل شده و

روحانيوني كه ادارة اين دادگاهها را بر عهده داشتند غالباً در خارج از 132 كنترل قضايي كشور را به دست گرفتند.

سپاه پاسداران به عنوان بازوي نظامي شوراي انقلاب عمل ميكرد. سپاه يك 133 حيطة كنترل دولت عمل ميكردند.

134 نيروي موازي نظامي بود كه مستقيماً تحت نظر روحانيون اداره ميشد و نه دولت.

135 آيتاالله خميني و شوراي انقلاب به تدريج كنترل هر سه نهاد فوقالذكر را به دست گرفتند.

آيتاالله خميني، به

منظور كنترل و اعمال نفوذ در كميتهها كه داراي شعب متعدد در مناطق اصلي بوده و توسط روحانيون اداره ميشدند،

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، صص. 125 .273 -274

«منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 126 .78

همان، . 127 .81 ص

«منشري»، رك. زيرنويس 119، صص. 129 .81 -82 همان، . 114-115؛ «عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس 71، ص. 128 .134 صص

.«ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، ص. 289؛ «منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 131 .82 همان، . 82؛ «ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، ص. 130 .289 ص

«عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس 101، ص. 136؛ «منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 132 .83

«عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس 101، ص. 136؛ «ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، ص. 133 .290

همان، . 288 -90؛ «منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 134 .82 صص

همان، . 31؛ «عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس 71، ص. 135 .135 ص

25

136 آيتاالله مهدوي كني را به سمت رياست كميتهها منصوب كرد.

اگرچه بازرگان از اعضاي اصلي شوراي انقلاب بود

 137 ولي توان مقابله با شوراي انقلاب، سپاه پاسداران يا دادگاههاي انقلاب در تضعيف هئيت وزرا را نداشت.

قانون اساسي اسلامي و جامعه بهايي در ايران

روحانيون ضد بهايي صاحبنام دهههاي 1330 و 1340، هم اكنون داراي پستهاي كليدي در دولت بوده و قادر به

وضع بسياري از قوانين ضد بهايي و اعمال سياستهايي كه در دوران رژيم پهلوي مسدود شده بود بودند. در زماني

كوتاه، بهاييان همان اندك رسميت موجود به عنوان يكي از اقليتهاي مذهبي راكه داشتند از دست داده و از سوي

دولت جديد در زمره مخالفين سياسي و ضد انقلاب طبقهبندي شدند.

طي مصاحبه با پروفسور جيمز كاكرافت كه در تاريخ چهارم اسفند 1357 در مجله هفت روز به چاپ رسيد، آيتاالله

خميني ديدگاه خود نسبت به بهاييان را چنين عنوان نمود:

كاكرافت: آيا بهاييان، تحت پوشش يك حكومت اسلامي، آزادي سياسي يا مذهبي خواهند داشت؟

خميني: آنها يك گروه سياسي بوده و مضر هستند. آنها مورد قبول نيستند.

كاكرافت: در مورد آزادي مذهب و به جا آوردن فرايض ديني چطور؟

خميني: خير.

138

دو هفته پس از ورود آيتاالله خميني به ايران، سخنگوي ايشان در آمريكا در حالي كه به نمايندگان آمريكايي-

يهودي اطمينان ميداد كه اقليتهاي مذهبي از حقوق كامل در زمينههاي سياسي، فرهنگي و مذهبي برخوردار خواهند

بود تأكيد كرد كه چنين تضميني براي بهاييان وجود ندارد.

ساير اعضاي عاليرتبه حكومت نيز نظرات مشابهاي را 139

 140 تكرار نمودند.

در ابتدا، بازرگان و هيأت وزرايش در اظهارات خود تأكيد ميكردند كه تمامي ايرانيان بدون در نظر گرفتن قوميت

يا مذهب از حقوق يكساني برخوردار خواهند بود. با اين وجود سفارتخانههاي ايران در سراسر جهان با انتشار بيانيه،

هر گونه گزارش در خصوص آزار و تعقيب بهاييان را رد كرده و مصرراً تأكيد كردند كه بهاييت يك جنبش سياسي

ضد انقلاب ميباشد. اين اتهامات شخصاً توسط وزير امور خارجه وقت، ابراهيم يزدي، كه يكي از معاونين نزديك

 141 آيتاالله خميني بود و نقش مهمي در محاكمات اول انقلاب داشت تأييد ميشد.

«عمامه به جاي تاج»، رك. زيرنويس71، ص. 136 .135

«ايرانيان»، رك. زيرنويس 101، ص. 288 -91؛ منشري، رك. زيرنويس 119، ص. 137 .82

مصاحبه آذر ماه 1357 در تاريخ 4 اسفند 1357 در مجله هفت روز [SEVEN DAYS] منتشر شد و «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. 138

نگاه كنيد به «مصاحبه دو آمريكايي يهودي با معاون خميني پيرامون چشم اندازي به حقوق» [ 139 2 U.S. Jews Hold Talk With Khomeini Aideزيرنويس 1، ص. 31 به آن ارجاع داده است.

on Outlook For Rights]، روزنامه نيويورك تايمز، 24 بهمن 1357 (توضيح مصاحبه با شهريار روحاني). مقاله تصريح ميكند كه «آيتاالله خميني

به عنوان مثال نگاه كنيد به «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 140 .43گفت كه [بهاييت] يك جنبش سياسي تلقي ميشود و نه يك جنبش مذهبي».

ص 141 .40-43 . ،همان

26

بعد از همهپرسي ملي توسط آيتاالله خميني كه با اكثريت قاطع به تشكيل حكومت اسلامي پايان يافت،

مباحثه 142

اوليه قانون اساسي كه توسط دولت بازرگان پيشنهاد 143 پيشنويس براي تدوين قانون اساسي دولت جديد شروع شد.

شده بود، به طور عمده توسط شوراي منتخب خبرگان به رياست آيتاالله حسين علي منتظري، از همكاران نزديك

144 پيشنويس آيتاالله خميني و سيد محمد حسيني بهشتي معاون شورا كه تازه تشكيل شده بود مجدداً نوشته شد.

جديد

مستثني نمود؛ حقي كه به اقليتهاي ديگر مخصوصاً 145 عمداً بهاييان را از حمايتهاي قانوني به عنوان اقليت مذهبي

مسيحيان، يهوديان و زرتشتيان داده شده بود. پژوهشگر سياسي، اليز ساناساريان، در توضيح مباحثه در خصوص اين

امر كه در «صورت مشروح مذاكرات مجلس بررسي قانون اساسي» مضبوط است چنين بيان ميكند:

ضد بهاييت در جريان مذاكرات مشهود بود. هر كلمه يا اصطلاحي در بعضي از اصول قانون اساسي

به طور آشكار مورد بحث قرار گرفت تا از مستثني قرار دادن بهاييت اطمينان حاصل شود. براي

مثال اصل 26 قانون اساسي، حق تشكيل احزاب، جمعيتها و انجمنهاي صنفي را به مسلمانان يا ديگر

اقليتهاي مذهبي شناخته شده ميدهد. متعاقب مذاكرات، نسخه اصلي به «اقليتهاي مذهبي رسمي

شناخته شده» ارجاع داد. سخنگوي كميتهاي كه درباره نحوه بيان و عبارات اين اصل كار كرده بود

چنين عنوان كرد كه اين اصطلاح عمداً انتخاب شد تا اطمينان حاصل شود كه بهاييان شامل اين

قانون نيستند. در مذاكره ديگر در خصوص آزادي مطبوعات، يك نماينده چنين اظهار نظر كرد كه

اگر چنين آزادي مطبوعاتي اعطا شود، «انتشارات فرقه ضاله بهاييت» مردم را «اغوا» خواهند

 146 كرد.

متن نهايي قانون اساسي، در تعريف مذاهب «رسمي» يك قدم ديگر پيش رفته و به طور صريح از شناخت بهاييت به

عنوان يك مذهب به رسميت شناخته شده خودداري نمود. اصل 13 مقرر ميدارد:

ايرانيان زرتشتي، كليمي و مسيحي تنها اقليتهاي ديني شناخته ميشوند كه در حدود قانون در انجام

مراسم ديني خود آزادند و در احوال شخصيه و تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل ميكنند.

شوراي خبرگان به رياست آيتاالله منتظري، اصل 14 را طوري تدوين كردند كه آزار و تعقيب در موارد ذيل را

توجيه نمايد: غيرمسلماناني كه متهم به توطئه يا هرگونه فعاليت عليه اسلام شود مشمول حمايتهاي قانوني مقرر در

عليرغم مخالفت بازرگان و ساير مليگرايان، آيتاالله خميني رفراندومي را در دهم و يازدهم فروردين ماه 1358 برگزار كرد كه در آن فقط يك 142

سؤال مطرح شده بود: «جمهوري اسلامي؟» و ورقههاي رأي دو رنگ بودند«سبز براي آري و قرمز براي نه». مخالفين اين رفراندوم مايل به برگزاري

رفراندومي با سؤال آزاد بودند كه در آن رأي دهندگان اجازه انتخاب نوع دولت را داشته باشند. خميني مخالفت كرد و شخصاً رفراندوم را آغاز نمود.

حضور 92/5% از واجدين شرايط براي رأي و 92/8% رأي آري اعلام شده، شك در خصوص تقلب را افزايش داد، مخصوصاً با اتكا به اين واقعيت كه

انتخابات توسط سپاه پاسداران نظارت ميشد. «منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 84.

همان، . 143 .85 ص

همان طوري كه رضا افشاري اشاره ميكند نفس تعين ليستي از اقليتهاي مذهبي «مورد حمايت»، خود مغاير با مفهوم آزادي مذهب است. «اين امر از 145 همان، . 144 .86 -87 صص

درك قديمي روحانيون از مفهوم كشور به عنوان يك سرزمين مقدس با گوهره جاوداني مذهبي (اسلامي) سرچشمه ميگيرد» كه به طور ضمني به معني

اين است كه «غير مسلمانان كم و بيش به عنوان ميهمان در آن زندگي ميكنند.» نماينده زرتشتيان در مجلس اعتراض كرد كه اين امر منجر به شناخت

اقليتهاي مذهبي كه «به صورت بومي در اين سرزمين بوده و وطن ديگري غير از ايران ندارند به عنوان شهروند طبقه دوم ميشود.» رضا افشاري، «حقوق

HUMAN RIGHT IN IRAN: THE ABUSE OF CULTURAL ] (2001) 132 .ص ،«فرهنگي نسبتگرايي از استفاده سوء :ايران در بشر

«ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 64 كه به نظرات نظر قائمي در «صورت مشروح مذاكرات مجلس بررسي قانون اساسي جمهوري اسلامي RELATIVISM146] [از اين به بعد: «افشاري»].

 .ميدهد ارجاع .722 .ص ،1358/7/1 ،28 نشست .669 .ص ،1358/6/31 ،26 نشست ،«ايران

27

قانون اساسي نخواهند بود. با در نظر داشتن ديانت بهايي و به دليل خصومت با آن به عنوان بدعتي در دين اسلام، اصل

14 قانون اساسي به طور مؤثري ديانت بهايي را جرم به حساب ميآورد:

به حكم آيه شريفه «لاينهاكم االله عن الدين لم بقاتلوكم في الدين و لم يخرجوكم من دياركم ان

تبروهم و تقسطوا اليهم ان االله يحب المقسطين» دولت جمهوري اسلامي ايران و مسلمانان موظفند

نسبت به افراد غيرمسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامي عمل نمايند و حقوق انساني آنان را

رعايت كنند. اين اصل در حق كساني اعتبار دارد كه بر ضد اسلام و جمهوري اسلامي ايران توطئه

و اقدام نكنند.

147

مقامات ايراني، نگرانيهاي روزافزون جامعه بينالمللي نسبت به وضعيت بهاييان در قانون اساسي را ناديده گرفتند.

سخنگوي سفارت ايران در آرژانتين عنوان نمود كه اين استثنا اين واقعيت را ميرساند كه بهاييان «گروهي گمراه

بوده ... و ارتباط و وابستگي آن با صهيونيسم يك حقيقت محض است» و بنابراين بهاييان نميتوانند «در طبقه يكسان

حسن حبيبي، وزير دولت بنيصدر كه جانشين 148 با اقليتهاي مذهبي نظير مسيحيان، يهوديان و زرتشتيان قرار گيرند.»

و متخصص در قانون اساسي اسلامي اظهار داشت كه «بهاييت يك مذهب نيست بلكه يك 149 دولت بازرگان شد،

در هر حال، مقامات اغلب عنوان نمودند كه هر بهايي كه به دين اسلام مشرف شود 150 دكترين سياسي است.»

حقوقش سريعاً برگردانده خواهد شد و اين امر خود بيانگر آن است كه بهاييان صرفاً به دليل اعتقادات مذهبيشان

 151 هدف قرار گرفته بودند نه به دليل فعاليتهاي سياسي.

تبعات مستثني شدن بهاييان از قانون اساسي

گزارش سال 1360 جامعه بينالمللي بهاييان، عواقب حذف بهاييان از قانون اساسي 1357 و 1285 را چنين تشريح

ميكند:

1. پيروان دين بهايي به عنوان بهايي از هرگونه حمايت مندرج در قانون اساسي از جمله حقوق مدني و آزادي

محروم هستند.

2. محروم از حمايتهاي قانون اساسي، بهاييان مشمول تبعيضات قانوني و مقررات و قوانيني هستند كه ساير

شهروندان ديگر را در بر نميگيرند. تعداد زيادي از اين قوانين در دوران حكومت پهلوي وضع شدهاند.

«قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران با تصحيحات 1368» (مصوبه 1358، اصلاحيه 147 .(1368

«بيانيه سفارت جمهوري اسلامي ايران»، بوئنوس آيرس، چهارم مهر 1358، كه در «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 148

43 ارجاع داده شده است.

پس از استعفاي بازرگان از سمت نخست وزيري و بر اساس قانون اساسي جديد، انتخابات رياست جمهوري به عمل آمد و ابوالحسن بنيصدر به عنوان 149

اولين رئيس جمهور انتخاب گرديد. ايشان در تاريخ 31 تير 1359 به عنوان رئيس جمهور سوگند ياد كرد. بنيصدر در تاريخ 31 خرداد 1360 توسط

به عنوان مثال نگاه كنيد به «نامه استاندار فارس، نعمت االله تقاء به كارمند بهايي» (تاريخ خوانا نيست) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر 151 مارك كراوتز، «ايرانو ناكس» [IRANO NOX]، ص. 150 .(1982) 237 مجلس از رياست جمهوري كنار گذاشته شد. نگاه كنيد به «منشري»، رك. زيرنويس 119، ص. 122 و 181.

ايران). همچنين نگاه كنيد به «به اتهام همكاري با ساواك و بهاييگري، 153 نفر از آموزش و پرورش آذربايجان شرقي اخراج مي شوند»، روزنامه

اطلاعات، 1358/11/29 [پيوست شماره يك] (كه از مدير كل آموزش و پرورش آذربايجان شرقي، دكتر نيريوند، نقل ميكند كه در طول آن هفته 50

بهايي از شغل خود بركنار ميشوند و اضافه ميكند كه «در صورتي كه بهاييها دين مبين اسلام را بپذيرند مجدداً به كار فرا خوانده خواهند شد و در غير

اين صورت براي بررسي پرونده به دادگاه انقلاب تبريز معرفي مي شوند»).

28

3. در بسياري موارد از زندگي روزمره و در موارد مربوط به حقوق مدني، بهاييان از زندگي مطابق دستورات و

152 تعاليم ديانت بهايي منع شدهاند.

اين گزارش در ادامه به چهار دسته از «محروميتهايي» كه ريشه در حذف بهاييان از قانون اساسي دارند اشاره ميكند:

1. احوال شخصيه. عدم به رسميت شناختن قانوني ازدواج بهاييان كه منجر به شناسايي زنان متأهل به عنوان

معشوقه و فرزندان در طبقه حرامزادگان ميشود. در نتيجه بهاييان اغلب با مشكل تهيه پاسپورت و شناسنامه

براي فرزندان، به دليل عدم به رسميت شناختن ازدواج والدين، مواجه ميشوند. بحث مشابهاي در خصوص

موانع دسترسي فرزندان به ارث مطرح است.

2. تحصيلات. دانشآموزان بهايي اغلب به دليل مذهبشان از مدارس اخراج ميشوند.

3. اشتغال. راههاي مختلفي براي جلوگيري از پيشرفت كاري و تخصصي بهاييان در صورتي كه در استخدام

هستند يا نپرداختن حقوق بازنشستگي به آنها به كار گرفته ميشود. اقرار به بهايي بودن حتي منجر به اخراج

آنها ميشود.

4 153. فرائض ديني. بهاييان از حق آزادي بيان يا آزادي تشكيل انجمن به عنوان يك جامعه مذهبي محرومند.

5. آزار و تعقيب بهاييان ايران پس از انقلاب

هرچه حكومت روحانيون پس از انقلاب بيشتر تثبيت شد به همان نسبت آزار و تعقيب بهاييان آشكارتر و گستردهتر

و اصوليتر شد. روحانيون از طريق كميتهها و دادگاههاي انقلاب تازه تأسيس، بهاييان را در مورد هدف قرار دادند و

با استفاده از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، مراحل بازپرسي، دستگيري، تخريب و ضبط اموال، اخراج بهاييان از

مؤسسات خصوصي و دولتي و حتي اعدام پيشروان بهايي را رهبري كردند. مركز اسناد حقوق بشر ايران بر اين باور

است كه حكومت جمهوري اسلامي ايران به طور عمدي برنامهاي را طرح كرده است تا پيشروان جامعه بهايي را كه

از نظر جمهوري اسلامي رهبريت جامعه بهايي را بر عهده دارند از بين برده و جامعه بهايي را سركوب نمايد.

1-5. دستگيري، شكنجه و اعدام پيشروان جامعه بهايي

در اواخر دهه 1350، نهادها و ارگانهاي جمهوري اسلامي تازه تشكيل شده به صورت برنامهريزي شده پيشروان جامعه

بهايي را هدف قرار دادند. كميتههاي انقلاب، محافل روحاني ملي و محلي را مركز توجه خود قرار دادند. تا سال 1365

154 بيش از نيمي از بهاييان اعدام شده توسط جمهوري اسلامي داراي مقامات اداري در زمان مرگ خود بودند.

علاوه بر

جامعه بينالمللي بهاييان، «بهاييان در ايران: گزارش آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي» [ 152 THE BAHÁ’ÍS IN IRAN: A REPORT ON THE

 .(1981) 25 .ص ،[PERSECUTION OF A RELIGIOUS MINORITY

جامعه بينالمللي بهاييان، «بهاييان در ايران: گزارش آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي» [ 153 THE BAHÁ’ÍS IN IRAN: A REPORT ON THE

 .(1981) 26-27 .صص ،[PERSECUTION OF A RELIGIOUS MINORITY

جامعة بينالمللي بهاييان، «آزار و تعقيب بهاييان در ايران 1357-1364: عملياتي هفت ساله براي از بين بردن يك اقليت مذهبي» [ 154 PERSECUTION OF

عمليات» :بعد به اين از] (1986) 3 .ص ،[THE BAHÁ’ÍS IN IRAN 1979-1986: A 7-YEAR CAMPAIGN TO ELIMINATE A RELIGIOUS MINORITY

براي از بين بردن يك اقليت مذهبي»].

29

اين، مركز اسناد حقوق بشر ايران، مدارك مربوط به اعدام 183 بهايي كه سمت اداري نداشته و بين خرداد 1359 تا

آذر 1364 اعدام شدهاند را جمعآوري كرده است. تا سال 1365، جمهوري اسلامي ايران اعضاي سه دوره متوالي محفل

در تهران و بيشتر اعضاي محافل روحاني محلي در شهرهاي بزرگ كشور را به قتل رساند. 155 روحاني ملي

اولين محفل روحاني ملي ايران

از ابتداي انقلاب تا نيمه سال 1359، اعضاي محفل روحاني ملي به طور مستمر مورد آزار و اذيت قرار گرفتند. در

اسفند ماه 1358، دكتر حسين نجي، عضو محفل روحاني ملي، تلگرامي به آيتاالله خميني، رئيس جمهور بنيصدر، وزير

بهداري هادي منافي، دادستان كل دادگاه انقلاب، آيتاالله علي قدوسي و سازمان مركزي نظام پزشكي فرستاد و در آن

چندين فقره حمله به منزل مسكونياش توسط افراد مسلح و دستگيري همسرش را شرح داد. وي خواستار توصيه در

مورد چگونگي توقف اين تعرضات شد.

شكايت نامبرده چندان مورد توجه قرار نگرفت. هر نه عضو محفل روحاني 156

ملي به همراه دو نفر از معاونين مشاوره قارهاي در يكي از جلسات محفل روحاني ملي در يك منزل شخصي، توسط

157 افراد سپاه پاسداران انقلاب در 30 مرداد 1359 و بدون رعايت تشريفات قانوني دستگير شدند.

خانوادههاي ناپديدشدگان مصرانه مورد را از زمان ناپديد شدن اين افراد تا بهمن ماه 1359، طي ملاقات با دادستان كل

كشور، آيتاالله قدوسي، رئيس قوه قضاييه، آيتاالله محمد بهشتي و سخنگوي مجلس، اكبر هاشمي رفسنجاني دنبال

در ملاقاتي در تاريخ نوزدهم شهريور 1359، رفسنجاني تأييد كرد كه دستور دستگيري يازده بهايي صادر 158 كردند.

شده بود، اما گفت كه اعضاي خانواده زندانيان نميتوانند تا تكميل مراحل بازپرسي با آنها ملاقات كنند. با اين وجود،

در تاريخ هفدهم مهر 1359، رفسنجاني حرفش را عوض كرد و مدعي شد كه دولت هيچ عضو محفل روحاني را

بازداشت نكرده است و در عوض قضيه ناپديد شدن بهاييان را به طور غير قابل قبولي به يك «گروه» مستقل نسبت

 159 داد.

سرنوشت نه عضو محفل روحاني ملي و دو تن از معاونين مشاوره قارهاي نامعلوم باقي مانده است. اگرچه گزارشاتي

مبني بر اينكه اين افراد در زندان اوين به مدت كوتاهي در بازداشت بودهاند وجود دارد،

هيچ گونه خبري از آنها از 160

 161 تاريخ 7 شهريور 1359 به دست نيامده و اكنون همگي متوفي تلقي ميشوند.

«برداشتن حجاب»، رك. زيرنويس 4، ص. 155 .224

نگاه كنيد به «گزارش جامعة بينالمللي بهاييان به كميسيون فرعي سازمان ملل در مورد جلوگيري از تبعيض و حمايت از اقليتها»، جلسه سي و چهارم، 157 ترجمه «نامه دكتر نجي، عضو محفل روحاني ملي» (1359) (NSA) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 156

6 شهريور 1360. مطابق «دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 257، افرادي كه به طور اجباري ناپديد شده عبارت بودند از: آقايان

عبدالحسين تسليمي، هوشنگ محمودي، ابراهيم رحماني، دكتر حسين نجي، منوهر قائممقامي، عطااالله مقربي، يوسف قديمي، خانم بهيه نادري و دكتر

براي جزئيات مراحل انجام شده در تعقيب پرونده، نگاه كنيد به جامعة بينالمللي بهاييان، «نامه به گروه كاري بررسي مورد ناپديد شدن اجباري يا 158كامبيز صادقزاده. دو نفر از معاونين مشاوره قارهاي، دكتر يوسف عباسيان و دكتر حشمتاالله روحاني نيز ناپديد شدند.

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 256-7. پس از اعدام اعضاي دومين محفل روحاني ملي، چنين فرض شد كه اعضاي اولين محفل 161 همان. 160 همان. 159غيرارادي» [11) [Statement to the Working Group on Enforced or Involuntary Disappearances بهمن 1359) [پيوست شماره 2].

روحاني ملي نيز به چنين سرنوشتي دچار شدهاند.

30

دومين محفل روحاني ملي ايران

در فاصله كوتاهي بعد از ناپديد شدن اعضاي اولين محفل روحاني ملي، ايرانيان بهايي گرد هم آمدند تا اعضاي جديد

محفل روحاني ملي را انتخاب نمايند. اعضاي دومين محفل روحاني ملي همگي واقف بودند كه ممكن است سرنوشت

 162 پيشينيان خود را داشته باشند.

مسؤولين سريعاً اعضاي جديد محفل را مركز توجه خود قرار دادند. سازمان عفو بينالملل گزارش داد كه در تاريخ 22

آذر 1360، مقامات ايراني هشت عضو از نه عضو محفل روحاني ملي را در خانه ذوقاالله مؤمن دستگير كردند.

دستگيرشدگان عبارت بودند از: مهدي امين امين، جلال عزيزي، عزتاالله فروهي، ژينوس نعمت محمودي، محمود

آقاي مؤمن و فريده صميمي، همسر كامران 163 مجذوب، قدرتاالله روحاني، سيروس روشاني و كامران صميمي.

صميمي، منشي محفل، كه در پذيرايي كمك ميكرد نيز بازداشت شدند. سازمان عفو بينالملل، يادداشتي جهت

واكنش فوري صادر كرد و خواستار فرستادن اعتراض توسط پست و تلگرام، مستقيماً به رئيس ديوانعالي كشور،

آيتاالله موسوي اردبيلي، معاون نخست وزير، مير حسين موسوي و دادستان كل، مهدي رباني املشي و درخواست

اطلاعات راجع به محل نگهداري دستگيرشدگان، شد. سازمان عفو بينالملل همچنين خواستار ارسال اعتراض به وزارت

 164 امور خارجه و وزير كشور شده بود.

خانم فريده صميمي كه همراه اعضاي دومين محفل روحاني ملي دستگير شده بود، طي مصاحبهاي با مركز اسناد حقوق

بشر ايران به توضيح واقعه پرداخت. خانم صميمي توضيح داد كه «به اين دليل كه هميشه ترس از دستگير شدن

اعضاي محفل وجود داشت»، اعضاي محفل احتياط پيشه كرده و محل جلسات را مدام از يك محل به محل ديگر تغيير

ميدادند. تنها چهار نفر از نه عضو در هر جلسه حضور داشتند و با تعيين يك واسطه نتايج جلسه را براي اعضاي غايب

اعلام ميكردند.

خانم صميمي توضيح داد كه در روز دستگيري، 22 آذر 1360، بر خلاف جلسات معمول، محفل، جلسه عمومي تشكيل

داده بود. تنها خانم گيتي قديمي (كه تحت عمل جراحي بود) غايب بود. خانم صميمي در ادامه، ماجرا را چنين

تعريف كرد:

وقتي كه رفتم پايين، ژينوس و يكي ديگر از اعضا داشتند ميرفتند و خداحافظي كردند. چند

دقيقهاي نگذشته بود كه برگشتند با دو نفر پاسدار. به نظر ميرسيد كه چند تا پاسدار ديگر در

اطراف خانه بودند چون صدايشان را ميشنيديم. وقتي كه پاسدارها وارد شدند فوري به ما گفتند كه

همه، بدون هيچ سر و صدايي برويد رو به ديوار بايستيد. همه رفتيم ايستاديم. بازجويي بدني كردند

و گفتند كه بنشينيد بدون اينكه با هم حرف بزنيد و همه نشستيم ... تمام جزئيات را ميدانستند: كه

من عضو محفل نيستم. كه من زن كامران هستم. همه را جزء به جزء ميدانستند ... هيچ حكمي به ما

براي مثال، فريده صميمي كه همراه ساير اعضاي دومين محفل روحاني ملي دستگير شده بود موارد احتياط از جانب محفل روحاني ملي را تشريح 162

كرد، نظير انجام جلسات در گروههاي كوچك و جا به جايي مستمر محل جلسات. نگاه كنيد به «شهادتنامه 25 مهر 1385 فريده صميمي» (موجود در

عفو بينالملل [AMNSTY INTERNATIONAL]، «واكنش فوري: ترس از بدرفتاري/ مجازات اعدام- ايران: پيروان ديانت بهايي» [ 164 Urgent نهمين عضو در جلسه حاضر نبود (نگاه كنيد به ادامه متن) و توانست از كشور فرار كند. 163آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [از اين به بعد: «شهادتنامه فريده صميمي»].

 .1360 آذر 27 ،[Action: Fear of ill-treatment/Death Penalty- Iran: Members of the Bahá’í faith

31

نشان ندادند. جناب مهدي امين امين كه وكيل بودند (سه نفر از اعضاي محفل وكيل بودند) سؤال

كردند كه شما ورقهاي داريد براي جلب ما؟ آنها ورقهاي احتياج نداشتند. هرچه كه ميگفتند، همان

بود. گفتند آماده بشويد ... چشمهايمان را بستند و همزمان از همه سؤال پرسيدند و گفتند كه ما را

ميبرند اما نگفتند به كجا.

165

اعضاي محفل روحاني ملي و دو ميزبان آن با چشمان بسته شده و به وسيله يك ميني بوس به سوي كاخ جوانان، محلي

براي بازداشت موقت، روانه شدند. در آنجا خانم صميمي حداقل روزي يك بار مورد بازجويي قرار ميگرفت:

روي هم رفته ما 5 روز آنجا بوديم، 6 - 5 روز تا يك هفته. در مدت چند روزي كه آنجا بوديم،

هر روز بازجويي بود. ژينوس را جداگانه ميبردند و بازجويي او كتبي بود و شفاهي نبود. البته از

ژينوس كه عضو محفل بود بيشتر سؤال - جواب كرده بودند. وقتي به زندان بر ميگشتيم، با هم

درباره جزئيات بازجوييمان صحبت ميكرديم.

اولين بازجوييمان با بقيه فرق داشت. ژينوس را بردند به اتاق ديگري و چهار نفر آمدند محلي كه

من بودم و از من بازجويي كردند. از چهار نفر، سه نفر معمم بودند، يك نفر هم همان پاسداري بود

كه آمده بود به منزل آقاي مؤمن و ما را دستگير كرده بود ... يكي از آنها نماينده مجلس بود و

ديگري هم يك نمايندهاي بود. آنها وارد اتاق شدند و اين يك بار هنگام بازجويي من چشم بند

نداشتم. شروع كردند به سؤال كردن از من. كسي كه از من بازجويي ميكرد گفت: اگر دروغي

بگويي، اشتباهي بكني، ميبريمت اوين. آنها جواب بيشتر سؤالها را ميدانستند و اگر اشتباهي

ميكردم، من را تصحيح ميكردند.

در بازجوييهاي روزانه، چشم بند من را باز ميكردند ولي من را رو به ديوار ميگذاشتند و

نميتوانستم ببينم كه چه كسي من را بازجويي ميكرد. يك آقايي بود. فكر نميكنم پاسدار بود،

نديدمش. كسي كه بازجويي ميكرد خيلي معلوماتش بالاتر از سطح معلومات يك پاسدار معمولي

بود. در اين بازجوييها هميشه از ما اسم بهاييهاي ديگر را ميخواستند.

166

با توجه به مصاحبه خانم صميمي و با عنايت به سؤال و جوابهاي بازجويان، به وضوح روشن ميشود كه زندانيان بهايي

به دليل اعتقادات مذهبيشان مورد هدف قرار گرفته بودند. خانم صميمي ادامه داد:

دو نفر بهايي بودند كه در اتاقهاي مختلف بودند. يكي از آنها، خدا ميداند كه چه كارش كرده

بودند كه مجبور شده بود تبري كند. از او سؤالهايي كرده بودند و به او جوابهاي نادرست داده بودند

و او تبري كرده بود. پاسدارها شيريني آورده بودند كه اينها از اين فرقه ضاله تبري كردند و به

اسلام رو آوردند و به ما شيريني دادند كه بخوريم. براي ما هيچوقت روشن نشد كه با اين دو نفر

چه كرده بودند. اما دومي را هم به همين صورت اجبار كرده بودند كه تبري كند.

«شهادتنامه فريده صميمي»، رك. زيرنويس 165 .162

همان. 166

32

در اولين بازجويي من، پاسداري كه آنجا بود از من پرسيد: تو نميخواهي تبري كني؟ نميخواهي

ديگر بهايي نباشي و به ديانت اسلام روي بياوري؟ گفتم: نه، اگر بهايي بودن جرم است، من مجرم

هستم. اين سعي رو با همه ميكردند كه تبري كنند. هميشه هم، قبل از اين كه ما را بگيرند، كامران و

من هر شب روزنامههاي مختلف شهر را ميخريديم و كساني كه تبري ميكردند عكس و اساميشان

بود. اين سؤالها را ميكردند ولي شكنجهاي نبود. البته براي ما اينطور بود، من از بقيه خبر ندارم.

167

در زمان آزاد 168 خانم صميمي پس از تقريباً يك هفته بازداشت آزاد شد، اما بقيه اعضا در كاخ جوانان باقي ماندند.

كردن ايشان، زندانبانان تأكيد كردند كه اطلاعات زيادي از فعاليتهاي او و همسرش جمعآوري كردهاند. آنها محل

اقامت خانم صميمي و همسرش را عليرغم اينكه آنها با جابهجاييهاي مكرر قصد مخفي كردن خود را داشتند

ميدانستند:

[آن پاسدار] من را برد در خانه گيتي [قديمي] ... از من پرسيد ميشناسي؟ من گفتم نه ... بعد تمام

جاهايي كه من و كامران رفته بوديم و زندگي ميكرديم و فكر ميكرديم كسي نميداند، همه را

 169 گفت. همه را ميدانست.

حتي پس از آزاد كردن خانم صميمي، اعضاي سپاه پاسداران هفتهاي چند بار به منزل ايشان رفته و ايشان را تحت

فشار قرار ميدادند تا به آنها در شناسايي ساير بهاييان كمك كند:

مرتب، هفتهاي حداقل دو بار، من را به سپاه پاسداران ميبردند و سؤال - جواب ميكردند.

ميپرسيدند: دوستهاي كامران چه كساني هستند. من را به پشت بام خانه ميبردند و ميگفتند: خانه

بهاييها را شناسايي كن ... بعد ميگفتند: دوستهاي آقاي صميمي را بگو. من هم تمام كساني را كه

اعدام كرده بودند، اسامي آنها را ميگفتم. ميگفتند: اينها كه اعدام شدهاند، من هم ميگفتم كه من

 170 همينها را ميشناسم.

در 6 دي 1360، هشت نفر از نه عضو دومين محفل روحاني ملي ايران بدون محاكمه اعدام شدند.

خانم صميمي بعداً 171

172 از طريق مقامات باخبر شد كه اجساد اعدامشدگان در قبرستان كفرآباد تهران دفن شده است.

ايشان در مورد

چگونگي اعلام اعدام بهاييان از طريق منابع خبري ايراني گفت:

در تلويزيون با يك آقاي معممي، آيتاالله اردبيلي، مصاحبه كردند. او گفت: ما كسي را به عنوان

بهايي اعدام نكرديم ... نميخواستند لغت بهايي را بگويند ... اصلاً بهايي نميشناختند. نميخواستند

 173 بگويند كه ديانت مستقلي است. گفتند ما يك عده كه به ملت خيانت كردهاند را اعدام كردهايم.

به نظر ميرسد كه آزاد كردن فريده صميمي به اين علت بود كه همسر ايشان اعضاي سپاه پاسداران را متقاعد كرده بود كه از آنجا كه او عضو محفل 168 همان. 167

«شهادتنامه فريده صميمي»، رك. زيرنويس 169 .162روحاني ملي نبوده و هيچ گونه سمتي در اداره آن نداشته، هيچ گونه اطلاعات مفيدي نيز ندارد.

نظم جهاني، «روايت يك شاهد عيني: اظهارات محمودي نوراني» (بهار 1361) ص. 26 [از اين به بعد: «اظهارات محمودي نوراني»]؛ «مسأله بهايي: 171 همان. 170

«شهادتنامه فريده صميمي»، رك. زيرنويس 172 .162 پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 81.

همان. 173

33

بعد از انكار ابتدايي اين اعدامها،

آيتاالله اردبيلي، رئيس جديد قوه

قضاييه، سرانجام اعلام كرد كه

هشت بهايي به جرم «جاسوسي

براي قدرتهاي خارجي» اعدام

اردبيلي به سازمان 174 شدهاند.

خبرگزاري جمهوري اسلامي

(ايرنا) گفت كه هيچ انگيزه و

مبناي مذهبي دليل اين اعدامها

در اواخر همان ماه، 175 نبوده است.

آيتاالله محمدي گيلاني، رئيس

دادگاههاي انقلاب مركز، اعدام

اعضاي دومين محفل روحاني ملي

را به اين صورت توجيه كرد كه

عضويت در جامعه بهايي مترادف

با جاسوسي براي سازمانهاي

استعماري است:

روشن شده كه اين گروه و يا فرقه براي سازمانهاي استعماري جاسوسي ميكنند و خساراتي را كه

اين فرقه ضاله به اين مملكت وارد آوردند، االله اكبر ... اين عده كه اعدام شدهاند در دادگاههاي

شرع جمهوري اسلامي جاسوسي آنها به نفع اسرائيل و اياديش محرز شده و به حكم قرآن كريم به

 176 سزاي اعمالشان رسيدهاند.

اگرچه اعدامها رسماً اعلام نشدند، بهاييان موفق به كشف محل دفن اجساد در بخش كافرين قبرستان كفرآباد شدند.

رامنا محمودي نوراني، دختر ژينوس نعمت محمودي، 177 بعضي از اجساد به صورت دستهجمعي دفن شده بودند.

گزارش داد كه بعضي از خانوادهها براي اطلاع از محل اجساد عزيزان خود مجبور شدند كه اول بهاي گلوله مصرف

 178 شده براي اعدام را بپردازند.

174 ،1360 ماه دي 25 ،لوموند ،[Téhéran dément l’éxécution de huit responsables Bahá’ís] «.ميكند انكار را بهايي رهبر هشت اعدام تهران»

ص. 6 [از اين به بعد: «تهران اعدام را انكار ميكند»]؛ «تهران پس از انكار- اعدام هشت رهبر بهايي را تأييد ميكند.» [ Téhéran confirme – après

 .1360 دي 18 ،لوموند ،[l’avoir démentie – la mise a mort de huit responsables Bahá’ís 175 .6 .ص ،174 زيرنويس .رك ،«ميكند انكار را اعدام تهران»

«مصاحبه مطبوعاتي حاكم شرع و دادستان انقلاب اسلامي تهران»، روزنامه كيهان، شماره 176 .1360/11/30 ،11488

«اظهارات محمودي نوراني»، رك. زيرنويس 171، ص. 177 .26

همان. 178

آيتاالله العظمي عبدالكريم موسوي اردبيلي

آيتاالله العظمي عبدالكريم موسوي

اردبيلي، يكي از شاخصترين رهبران

روحاني شيعه ايران به شمار ميرود. وي

در حوزه علميه قم و نجف تحت نظر

آيتاالله بروجردي و خميني تحصيل

كرد. در آبان ماه 1357، طي ملاقات با

آيتاالله خميني در پاريس، آيتاالله

خميني از ايشان خواست كه به شوراي انقلاب ملحق شود. آيتاالله اردبيلي

اولين دادستان كل كشور بود و اين سمت را تا 8 تير 1360، زماني كه

جايگزين آيتاالله بهشتي به عنوان رئيس قوه قضاييه و عضو شوراي رياست

جمهوري شد حفظ نمود. ايشان به عنوان رئيس قوه قضاييه موظف به اسلامي

كردن سيستم قضايي شد. آيتاالله اردبيلي تا زمان مرگ آيتاالله خميني در

تاريخ 13 تير 1360 در اين سمت باقي ماند و پس از مرگ آيتاالله خميني

استعفا داده و به قم بازگشت. ايشان در حال حاضر، به عنوان آيتاالله العظمي

به تدريس و تأليف در حوزه علميه قم مشغول است.

34

حمله به محافل روحاني محلي

علاوه بر هدف قرار دادن اعضاي محفل روحاني ملي، مقامات قضايي ايران اعضاي محافل روحاني محلي را نيز تحت

تعقيب قرار دادند.

تهران و كرج

در تهران، علي اكبر خرسندي، اولين عضو محفل روحاني محلي بود كه در تاريخ 23 فروردين 1358 به طناب دار

متعاقب اعدام خرسندي، هفت تن ديگر از اعضاي سرشناس جامعه بهايي تهران در فاصله ارديبهشت تا 179 آويخته شد.

آذر 1358 اعدام شدند. اين افراد عبارت بودند از: غلامحسين اعظمي، علي اكبر معيني، بديعاالله يزداني، يوسف سبحاني،

 180 يداالله محبوبيان، ذبيحاالله مؤمني و بهروز سنايي.

بزرگ علويان، عضو محفل روحاني محلي در تهران، در تاريخ 2 تير 1360 اعدام شد. اتهامات عنوان شده در

كيفرخواست نامبرده شامل: «عضو فعال تشكيلات صهيونيستي فرقه ضاله» به خصوص «عضو مركز فرماندهي بهايي

در تهران» و «تشكيل جلسات ضد اسلامي و غيررسمي از نظر قانون اساسي صرفاً به منظور تقويت فرقه ضاله در منزل

علاوه بر اين، كيفرخواست 181 شخصي متهم» و گردآوري كمكهاي مالي براي جامعه بهايي در خارج از كشور بودند.

متذكر ميشود كه علويان «اقرار نمودند كه بعد از آزادي از زندان گزارشات مدت بازداشت را به محفل ملي ايران

182 خواهد داد» كه دلالت ميكند بر اينكه «اطاعت از دستورات بيتالعدل حيفا ... برايش واجب و لازم الاجرا است».

 183 كيفرخواست متذكر ميشود كه ساير اعضاي محفل روحاني محلي در جلسات بهاييان شركت كردند.

در روز اعدام علويان، دو نفر از اعضاي محفل روحاني محلي كرج، هاشم فرنوش و فرهنگ مودت نيز به سرنوشتي

روز بعد، در تاريخ 3 تير 1360، دكتر مسيح فرهنگي، از اعضاي مشاورين قارهاي كه در محفل 184 مشابه دچار شدند.

روحاني ملي ايران و عراق نيز خدمت كرده بود، به همراه بديعاالله فريد، نويسنده معروف بهايي و يداالله پستچي، بعد از

ورقا طبيانيان نيز با آنها اعدام شد اگرچه او مثل فريد و پستچي هيچ سمتي در اداره امور 16 185 ماه زندان اعدام شدند.

 186 بهايي نداشت.

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 179 .79

ساير اتهامات شامل موارد ذيل بودند: «عضو سابق هيأت مديره شركت امناء مصادره شده» (نگاه كنيد به مذاكرات شركت امناء در قسمت 2 -5) و 181 همان، . 180 .80 ص

مدير عامل شركت رانكين. نگاه كنيد به «كيفرخواست بزرگ علويان»، مورخ 16 فروردين 1360، موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران، ص.

1 [از اين به بعد: «كيفرخواست بزرگ علويان»]. بايد توجه شود كه اين اتهامات چندين سال قبل از حكم 7 شهريور 1362 توسط دادستان كل آقاي

«كيفرخواست بزرگ علويان»، رك. زيرنويس 181، ص. 182 .1 موسوي تبريزي كه رسماً شركت در محافل بهايي را ممنوع اعلام كرد وارد شده بودند (نگاه كنيد به قسمت 1 -5).

همان، . 2 (با اين تذكر كه «علويان به اضافه ديگر افراد مركز فرماندهي بهايي تهران اقدام به تشكيل جلسات مختلفي نموده است كه بعضي از اين 183 ص

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 80؛ دنياي بهايي هجدهم، رك. زيرنويس 113، ص. 184 .283جلسات در منزل شخصي متهم برگزار مي شده است.»).

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 80؛ دنياي بهايي هجدهم، رك. زيرنويس 113 ص. 283. آنها در تاريخ 185 17

بهمن 1358 دستگير شدند. (نگاه كنيد به «گاهشمار اختصاري اقدامات انفرادي در آزار و تعقيب»، رك. زيرنويس 113، ص. 19).

جامعة بينالمللي بهاييان، «طرح مخفيانه ايران براي نابودي يك جامعه مذهبي: تحقيقي پيرامون آزار و تعقيب بهاييان ايران» [ 186 IRAN’S SECRET

BLUEPRINT FOR THE DESTRUCTION OF A RELIGIOUS COMMUNITY: AN EXAMINATION OF THE PERSECUTION OF THE BAHÁ’ÍS OF

IRAN]، ص. 1999) 69) [از اين به بعد: «طرح مخفيانه ايران»].

35

تنها چند ماه بعد از اين اعدام دستهجمعي، دو بهايي ديگر در تهران اعدام شدند: حسين رستگار- نامدار در 14 مرداد

در 12 آبان 1360، شش 1360 187 و حبيباالله عزيزي، عضو محفل روحاني محلي تهران، در تاريخ 7 شهريور 1360.

188 نفر از اعضاي تازه انتخاب شده محفل روحاني محلي تهران در جلسهاي به همراه صاحبخانه دستگير شدند.

در 14 دي

يكي 1360 189، هر شش نفر به همراه شيدرخ اميركيا - بقا، خانمي كه جلسه در خانهاش برگزار شده بود اعدام شدند.

از بستگان شيوا محمودي اسداالله زاده، عضو اعدام شده محفل، گزارش داد كه در حالي كه اعضاي محفل روحاني محلي

در سلول انفرادي بودند به آنها شانس تبري از مذهب بهايي و به دست آوردن موقعيت مجدد خود در جامعه داده شده

بود.

 191 تنها يك نفر از دستگيرشدگان، همسر شيدرخ بقا، ترك مذهب كرده و آزاد شد. 190

به علاوه، هجده بهايي سرشناس تهران كه هيچ گونه سمت اداري نداشتند در فاصله مهر 1360 تا شهريور 1364 اعدام

 192 شده يا در زندان فوت نمودند.

يزد

در 11 شهريور 1359، پانزده بهايي شامل اعضاي معاونين مشاوره قارهاي و محفل روحاني محلي، به اتهام «گمراه

نمودن مسلمانان و كشاندن آنها به كفر و الحاد»، «عضويت در حزب صهيونيستي» و «جاسوسي به نفع اسرائيل و

193 آمريكا» در يزد محاكمه شدند.

قسمتي از مكالمه بين وكيل مدافع، آقاي يداالله لطفي و دادستان، آقاي قدس، در زير

آورده ميشود:

آقاي لطفي خطاب به آقاي قدس اظهار داشت: آيا شما بهاييت را محاكمه ميكنيد؟ چون جواب نفي

شنيد پرسيد: آيا جامعه بهايي را محاكمه ميكنيد؟ و باز جواب منفي بود. سپس پرسيد: چه كسي را

محاكمه ميكنيد؟ آقاي قدس گفت: ما سران بهايي را محاكمه ميكنيم. آقاي لطفي اشاره به آقاي

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 187 .80

جامعة بينالمللي بهاييان، «آزار و تعقيبي كه بهاييان در فاصله تير تا دي 1360 متحمل شدند» [ 188 Persecutions suffered by the Bahá’ís in Iran

during the period July 1981 to January 1982]، ص. 2 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران)؛ «دنياي بهايي هجدهم»، رك.

جامعة بينالمللي بهاييان، «آزار و تعقيبي كه بهاييان در فاصله تير تا دي 1360 متحمل شدند» [ 189 Persecutions suffered by the Bahá’ís in Iranزيرنويس 113، ص. 262.

during the period July 1981 to January 1982]، ص. 2 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). اعدامشدگان عبارت بودند از: شيوا

محمودي اسدااللهزاده، اسكندر عزيزي، فتحاالله فردوسي، خسرو مهندسي، كوروش طلايي و عطااالله ياوري. همچنين نگاه كنيد به «دنياي بهايي هجدهم»،

رك. زيرنويس 113، ص. 262-264؛ جامعة بينالمللي بهاييان، «آزار و تعقيب بهاييان در جلسه 38 كميسيون حقوق بشر در ژنو مطرح گرديد»

References made to the persecution of the Baha’is in Iran at the 38 ] th [ Session of the Commission on Human Rights, Geneva

(12 بهمن 21-1360 اسفند 11) (1360 فروردين 1361)، ص. 6 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

نگاه كنيد به «اظهارات محمودي نوراني»، رك. زيرنويس 171، ص. 190 .27

نگاه كنيد به «آزار و تعقيب بهاييان در جلسه 38 كميسيون حقوق بشر در ژنو مطرح گرديد» [ 191 References made to the persecution of the

Baha’is in Iran at the 38th فروردين 11) (1360 اسفند 21-1360 بهمن 12) [ Session of the Commission on Human Rights, Geneva

اين افراد عبارت بودند از: يداالله سپهر ارفع، ابراهيم خيرخواه، حسين وحدت- حق، عطااالله حقاني، منوچهر وفايي، جلال حكيمان، سهيل صفايي، 1361192)، ص. 6 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

غلامحسين حسنزاده- شاكري، محسن رضوي، كامران لطفي، رحيم رحيميان، يداالله صابريان، اسداالله كامل- مقدم، علي محمد زماني، احساناالله كثيري،

رستم ورجاوندي، نصرتاالله سبحاني و عباس اضخاني: نگاه كنيد به «مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 80-83.

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 279؛ گزارش تهيه شده توسط يداالله لطفي، وكيل مدافع متهمين بهايي در اين پرونده (موجود در 193

آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [از اين به بعد: «گزارش يداالله لطفي»]. آقاي لطفي به همراه موكلش زنداني شد.

36

بديعاالله سعادتمند كه متهم رديف 9 بود و در كنارش نشسته بود كرد و گفت: آيا اين شخص كه از

 194 اهالي منشاد است و به زراعت اشتغال دارد و به ندرت به شهر ميآيد از سران بهايي است؟

متهمين در دفاع از خود بيان داشتند كه بهاييت عميقاً تعليمات اسلامي را محترم ميشمارد و آنها صرفاً اطلاعاتي

درباره مذهب خود ارائه داده و مسلمانان را گمراه نميكنند؛ با اين همه مواجه با اتهامات واهي شدند. آنها عنوان

كردند كه مذهب بهايي آنها را از جاسوسي يا عضويت در گروههاي سياسي بر حذر ميدارد و آنها جهت نگهداري

اماكن مقدس بهايي در اسرائيل به آن كشور پول فرستادهاند نه براي دولت اسرائيل. آقاي لطفي، وكيل مدافع، ضمناً

متذكر شد كه گزارشهاي ساواك كه توسط دادستان ارائه شده هيچ ارتباطي به متهمين كه حتي اسمشان نيز در آنها

 195 ذكر نشده ندارد.

به عنوان مدرك اينكه يكي از متهمين، آقاي فريداني، جاسوس صهيونيست بود، دادستان در جريان محاكمه صرفاً به

ارتباطات ايشان با جامعه بهايي و تشكيلات بهايي استناد ميكرد. سؤالات بازجويي بدين شرح بود:

آقاي فريداني اظهار داشت كه من مدتي بيش از 30 سال در اداره آموزش و پرورش مشغول خدمت

بودم و با صداقت و صميميت انجام وظيفه كردهام و كسي از من شكايتي نداشته است. آقاي قدس

گفت: همين بس كه شما جاسوس هستيد. در اين هنگام آقاي كاظمي شروع به تلاوت آياتي از

قرآن كرد و آقاي قدس خطاب به ايشان گفت: آيا شما بهايي هستيد يا نه؟ و اين سؤال را موكداً

تكرار كرد و چون جواب مثبت شنيد گفت: خيلي خوب همين كافيست. آقاي كاظمي در جواب

 196 گفت: اينجا محاكمه و عدالت نيست، اينجا ميدان جنگ است.

قسمتي از محاكمه از طريق شبكههاي تلويزيوني پخش و تحت پوشش منابع خبري قرار گرفت. كيهان، روزنامه

رسمي وابسته به دولت، ماجرا را چنين شرح ميدهد:

دادگاه انقلاب اسلامي يزد [مدارك را] بررسي و رسيدگي نمود و حكم شرعي را كه اعدام هفت

نفر از متهمين است صادر و حكم صادره سحرگاه امروز (ديروز) به مرحله اجرا درآمد تا باشد روز

هفدهم شهريور كه سالروز شهداي جمعه سياه تهران ميباشد، دادگاه انقلاب اسلامي استان يزد ضمن

فرستادن درود فراوان به روان پاك رادمرداني كه براي سركوبي رژيم استبداد پهلوي عاشقانه

جانبازي كردند و انقلاب مقدس اسلامي را با هزاران خون شهيد آبياري نمودند، با اين عمل انقلابي

جواب مثبت به پيام خون شهيدان پاك داده باشد و به دشمنان اسلام و ايران هشدار ميدهد كه

 197 ديگر ايران عزيز در آغوش بيگانگان نخواهد افتاد و با دشمنان اسلام قاطعانه عمل خواهد شد.

گزارش تهيه شده توسط يداالله لطفي، چگونگي مطلع شدن ساير زندانيان از اعدام اين هفت نفر را چنين شرح ميدهد:

«گزارش يداالله لطفي»، رك. زيرنويس 195 .193 همان، . 194 .280 ص

«به جرم خيانت به ملت مسلمان ايران، 7 بهايي در يزد تيرباران شدند»، روزنامه كيهان، شماره 1359/6/18 ،11089، گزارش از دادگاه انقلاب اسلامي 197 همان. 196

يزد. يكي از متهمين، عبدالوهاب كاظمي منشادي، 84 ساله بود.

37

همان شب [1359/6/17] آقاي قدس به همراهي چند نفر سپاهي وارد زندان شدند و اسامي آقايان

ذبيحيان و فريداني و كاظمي و اختر خاوري و مستقيم و مطهري و حسن زاده را خواندند و گفتند

چون پروندههاي آنها به تهران ارسال شده فوراً ساكهاي خود را برداشته عازم رفتن به تهران شوند.

البته صحت اين دستور كاملاً مورد قبول نبود و با شك و ترديد تلقي شد. بالاخره هفت نفر مذكور

خداحافظي كرده و رفتند و بقيه را در نگراني گذاشتند. ساعاتي بعد، يك نفر از سپاهيان كه با آنها

رفته بود برگشت و از پنجره بالاي زيرزمين زندان كلاه آقاي كاظمي را به داخل زندان انداخت و

گفت: ميني بوس حامل آنها تصادف كرده است. سپس گز براي محبوسين انداخت و در آخر امر

 198 گفت: امشب عباس افندي [كنايه از عبدالبهاء، پسر بهاءاالله] زار زار گريه ميكند.

پوشش خبري از اين واقعه در يزد آنچنان مشروح و بيپرده بود كه دادگاه انقلاب از عامه مردم شكاياتي مبني بر عدم

تمايل خود نسبت به دريافت چنين اخباري از تلويزيون دريافت كرد. دادگاه انقلاب از اعلام ساير اعدامها خودداري

بقيه هشت نفر 199 كرد، اگرچه مقامات به ضبط و مصادره اموال بهاييان و اخراج آنها از مدارس و مشاغل ادامه دادند.

 200 دستگيرشده بعد از چهار ماه، در آذر ماه 1359، از زندان آزاد شدند.

تبريز

در اواسط سال 1358، دو نفر از اعضاي محفل روحاني محلي تبريز، يداالله آستاني و دكتر فرامرز سمندري دستگير و

متهم به توطئه عليه دولت، جاسوسي براي اسرائيل، توطئه عليه اسلام، شركت در كنفرانسهاي بهاييان در لندن و دهلي

دكتر سمندري همچنين متهم به رياست محفل روحاني محلي 201 نو، فساد اخلاقي و توطئه عليه دولت مركزي شدند.

دادگاه به رياست آيتاالله اردبيلي، رئيس قوه قضاييه، تشكيل شد. هيچ شهودي وجود نداشت و متهمين از 202 تبريز شد.

حق برخورداري وكيل محروم شده بودند. اگرچه دادگاه علني نبود، تيرباران اين دو نفر توسط راديو تهران در تاريخ

 23 203 تير 1359 اعلام شد.

در 7 مرداد 1360، هر نه نفر اعضاي محفل روحاني محلي تبريز در داخل محوطه زندان تبريز اعدام شدند. اعضاي

محفل روحاني تبريز جداگانه دستگير شده بودند. در 24 خرداد 1358، نماينده آيتاالله خميني در تبريز، قاضي

طباطبايي، عبدالعلي اسدياري را دستگير و زنداني كرد و بعد از ده روز آزاد نمود. در 20 خرداد 1359، اسدياري

احضاريهاي از دادگاه دريافت كرد و متعاقب آن به مدت 21 روز روانه زندان انفرادي شد و بعد به يك سلول معمولي

منتقل شد و در آنجا بيش از يك سال زنداني بود. دكتر پرويز فيروزي در تاريخ 28 تير 1359 دستگير و زنداني شد.

«گزارش يداالله لطفي»، رك. زيرنويس 198 .193

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 199 .259

«گاهشمار اختصاري اقدامات انفرادي در آزار و تعقيب»، رك. زيرنويس 113، صص. 200 .20-24

عزتاالله جزايري (محفل روحاني ملي سوئد)، «غريبهها در سرزمين مادري خود» [STRANGERS IN THEIR NATIVE LAND]، ص. 1987) 70) (كه 201

به صبح آزادگان، تير 1359، شمارههاي 151،24،4 ارجاع ميدهد.)

گزارش دكتر ويكتور دو آراهو، نماينده جامعه بينالمللي بهاييان در سازمان ملل، «اطلاعات زمينهاي درباره اعدام بهاييان در ايران» [ 203 Background همان. 202

.(ايران بشر حقوق اسناد مركز آرشيو در موجود) (1359 تير) [Information on the Execution of Bahá’ís in Iran

38

آقاي مهدي باهري در تاريخ 12 مرداد 1359 دستگير شد. دكتر مسرور داخلي در 15 تير 1360 دستگير شد. حسين

اسدااللهزاده در تير ماه 1359 در خانهاش توسط سپاه پاسداران دستگير شد. االله وردي ميثاقي و منوچهر خاضعي به همراه

17 نفر ديگر (تعدادي از آنها سرانجام آزاد شدند) در خلال جلسهاي پيرامون اخراج از شغلهايشان به دليل ارتباط با

بهاييان دستگير شدند. حبيب االله تحقيقي در اسفند ماه 1359 دستگير شد. آقاي اسماعيل زهتاب در ابتدا در 27 شهريور

1358 توسط سپاه پاسداران در محفل روحاني محلي دستگير و در 22 فروردين 1359 آزاد شد. ايشان مجدداً در 27 تير

 1360 204 دستگير و همراه سايرين، 11 روز بعد اعدام شد.

همدان

در 24 خرداد 1360، هفت عضو محفل روحاني محلي همدان تيرباران شدند.

اجساد آنها براي تدفين به بهاييان 205

تحويل داده شد. بررسي اجساد در حالي كه آماده مراسم تدفين بودند آشكار كرد كه شش نفر از آنها پيش از

 206 مرگشان مورد شكنجه بدني قرار گرفته بودند. بدن شخص هفتم «با گلوله سوراخ سوراخ شده بود».

خبرگزاري رويتر جزئيات جراحات وارده به اين افراد را چنين اعلام كرد:

بدن حسين مطلق اراني آثاري از شكنجه نشان نميداد اما 9 بار تير خورده بود. كتف محمد باقر

حبيبي شكسته بود. ران دكتر ناصر وفاداري تا ناحيه باسن پاره شده بود و 7 بار تير خورده بود.

انگشتان يكي از دستهاي حسين خنديل له شده و پشت او سوخته بود. پشت سهراب حبيبي سوخته

و 5 بار تير خورده بود. قفسه سينه و دست چپ طرازاالله خزين شكسته و 7 بار تير خورده بود.

207

گزارش مشابهاي توسط جامعه بينالمللي بهاييان منتشر شد:

دندههاي طرازاالله خزين شكسته شده بود و آثار بريدگي در دستانش مشهود بود. ران و پاهاي

نامبرده با سر نيزه سوراخ شده بود و جراحات وارده موجب سياهي پوست و تورم ماهيچهها شده بود

(نامبرده در هنگام مرگ 64 ساله بود). پشت سهراب حبيبي با حلقه داغ (انگشتر خودش) سوزانده

شده و سوختگيهاي شديدي داشت. انگشتان حسين خنديل بريده و شكم نامبرده پاره شده بود. كمر

دكتر نعيمي شكسته و ران دكتر وفايي پاره شده بود. كتف سهيل حبيبي شكسته و خرد شده بود.

حسين مطلق شكنجه نشده بود اما بدنش بيشترين آثار گلوله را نشان ميداد.

208

ماهمهر گلستانه، «ستايش از وفاداران» [1992) [A TRIBUTE TO THE FAITHFUL) صص. 77 -84 ؛ «مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، 204

رك. زيرنويس 118، ص. 80.

اين افراد عبارت بودند از: آقاي محمد (سهراب) حبيبي، آقاي محمد باقر (سهيل) حبيبي، آقاي حسين خنديل، آقاي طرازاالله خزين، آقاي حسين 205

مطلق، دكتر فيروز نعيمي و دكتر ناصر وفايي. نگاه كنيد به مقالات PR نيوزواير [25 ،[PR Newswire و 27 خرداد 1360 (با ارجاع به گزارش ارائه

شده توسط محفل روحاني ملي بهايي در آمريكا)؛ همچنين نگاه كنيد به «هفت بهايي توسط ايران اعدام شدند» [7 Bahá’ís Executed By Iran]،

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 261؛ «مقاله رويتر در خصوص محفل روحاني محلي همدان» (تاريخ مشخص نيست.) (موجود در 206شيكاگو تريبيون، 25 خرداد 1360، ص. 12.

«مقاله رويتر در خصوص محفل روحاني محلي همدان» (تاريخ مشخص نيست.) (موجود در آرشيو مركز اسناد خقوق بشر ايران). 207آرشيو مركز اسناد حقوق بشر).

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 208 .283

39

شيراز

بهاييان شيراز شاهد شديدترين موج دستگيري و اعدام بودند. در فاصله سالهاي 1357 و 1360، بهاييان شيراز شاهد

تعداد زيادي حملات دستهجمعي (نگاه كنيد به قسمت 2-4)، تخريب خانه باب (نگاه كنيد به قسمت 2-5) و اعدام

پنج بهايي صاحبنام شيراز بودند. در اول آبان سال 1361، حدوداً 45 نفر بهايي دستگير و براي بازپرسي روانه زندان

سپاه پاسداران شيراز شدند. آذر ماه همان سال، دادستاني دستور دستگيري 40 نفر ديگر از بهاييان را صادر كرد. دلايل

دستگيري به مردم اعلام نشد. تعداي از دستگيرشدگان متعاقباً آزاد شدند در حالي كه بقيه آنها قبل از اينكه اعدام شوند

 209 تقريباً يك سال در حبس باقي ماندند.

«شهادتنامه شاهد الف» (مورخ 30 تير 1384) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 209

منبع: جامعه بينالمللي بهاييان- ترجمه: مركز اسناد حقوق بشر ايران

40

در 3 اسفند 1361، روزنامه «خبر جنوب» گزارش داد كه حجتالاسلام قاضي، حاكم شرع و رئيس دادگاه انقلاب

دستور دادگاه 210 شيراز اعلام كرد كه دادگاه فرمان اعدام 22 تن از بهاييان (بدون ذكر نام آنها) را صادر كرده است.

اعتراضهاي بينالمللي زيادي به همراه داشت. 3 بهايي دستگير شده به اسامي طوبي زائرپور، يداالله محمودنژاد و

رحمتاالله وفايي

در 21 اسفند 1361 اعدام شدند. در 2 خرداد 1362، رئيس جمهور وقت آمريكا، رونالد ريگان، از 211

آيتاالله خميني خواست كه اجازه ندهد اعدامها ادامه پيدا كند با اين توضيح كه «اين افراد متهم به هيچ گونه تخلف

 212 سياسي يا جنايي نيستند، توطئهاي براي سرنگوني رژيم ندارند و هيچ كس را به قتل نرساندهاند.»

آيتاالله خميني طي سخنراني به مناسبت ميلاد امام مهدي در تاريخ 7 خرداد 1362 در پاسخ به درخواست ريگان چنين

پاسخ داد:

از آن طرف هم آقاي ريگان ميگويد كه اين بهاييها، بيچارهها مردم آرامي، ساكتي مشغول عبادت

خودشان هستند. جهات مذهبي خودشان را بجا ميآورند و ايران براي خاطر همين كه اينها

اعتقاداتشان مخالف با اعتقاد آنهاست گرفتند. اگر اينها جاسوس نيستند شما صدايتان در نميآمد.

شما براي خاطر اينكه اينها يك دستهاي هستند كه به نفع شما هستند [اين كار را كردهايد] ...

بهاييها يك مذهب نيستند، يك حزب هستند، يك حزبي كه در سابق انگلستان پشتيباني آنها را

ميكرد و حالا هم آمريكا دارد پشتيباني ميكند. اينها هم جاسوسند مثل آنها.

213

هنگام سخنراني آيتاالله خميني، مسؤولين و اعضاي مهم روحاني، مقامات عاليرتبه نظامي و اعضاي دولت از جمله

رئيس جمهور، سيد علي خامنهاي، نخست وزير، مير حسين موسوي و رئيس قوه قضاييه، عبدالكريم موسوي اردبيلي

 214 حضور داشتند.

تنها دو هفته بعد، در 26 و 28 خرداد 1362، شانزده بهايي زنداني در شيراز اعدام شدند: بهرام افنان، عبدالحسين آزادي،

كورش حقبين، عنايتاالله اشراقي، جمشيد سياوشي، بهرام يلدايي، شهين (شيرين) دالوند، عزت جانمي اشراقي، رؤيا

اشراقي، مونا محمودينژاد، ذرين مقيم ابياني، مهشيد نيرومند، سيمين صابري، طاهره ارجمندي سياوشي، اختر ثابت و

در مجموع، در فاصله سالهاي 1357 تا 31 ،1362 بهايي در شيراز اعدام شدند. جوانترين آنها 215 نصرت غفراني يلدايي.

 216 مونا محمودينژاد، 17 ساله و مسنترين آنها عنايتاالله اشراقي، 62 ساله بود.

«گفتگوي اختصاصي خبر با حجتالاسلام قضايي، حاكم شرع و رئيس دادگاه انقلاب شيراز. حاكم شرع شيراز: به بهاييان هشدار ميدهم به دامان 210

اسلام بيايند»، خبر جنوب، شماره 1361/12/3 ،782.

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 211 .80

«ريگان از ايران ميخواهد كه دست از جان بهاييان بردارد» [Reagan Asks Iran to Spare Bahá'í Lives]، خليج تايمز، 3 خرداد 212 .1362

نگاه كنيد به «امام امت در ديدار با مسؤولين كشوري به مناسبت ميلاد باسعادت امام زمان (عج): ماوراي تضعيف ارگانهاي اين جمهوري دستهايي 213

است كه گرداننده هستند»، كيهان، 1362/3/8 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

«ريگان از ايران ميخواهد كه دست از جان بهاييان بردارد [Reagan Asks Iran to Spare Bahá'í Lives]، خليج تايمز، 3 خرداد 214 .1362

«مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 215 .80

همان، . 216 .54 ص

41

مناطق ديگر ايران

در اكثر شهرهاي كوچك، مسؤولين روش يكساني را در هدف قرار دادن پيشروان جامعه بهايي دنبال نمودند. موارد

ذيل فقط نمونه بوده و نبايد به عنوان ليست كامل محسوب شوند. در اسفند 1359، هدايتاالله دهقاني، عضو محفل

روحاني محلي آباده، متهم به ارتباط با اسرائيل و «افراد فاسد و مفسد و محارب با خدا و رسول و امام زمان (عج)»

در ارديبهشت 1361، دو عضو محفل روحاني محلي اروميه اعدام شدند. 217 شده و اعدام گرديد.

در فروردين 218 ،1361

هشت عضو محفل روحاني قزوين زنداني و بازجويي شدند. متعاقب دستگيري، چهار نفر از آنها در 18 تير 1361 اعدام

در زنجان، شش عضو محفل روحاني زنجان دستگير شدند. 219 شدند و 3 نفر ترك مذهب نموده و آزاد گرديدند.

220

سومين محفل روحاني ملي ايران

در 7 شهريور 1362، دادستان كل انقلاب، سيد حسين موسوي تبريزي، تمام فعاليتهاي جمعي و تشكيلاتي بهاييت در

اين دستور انحلال سومين محفل روحاني ملي و حدود 400 محفل روحاني محلي را الزامي 221 ايران را ممنوع اعلام نمود.

ميكرد.

عضويت در هرگونه تشكيلات بهايي يا فعاليتي كه باعث تشويق مذهب براي غيربهاييان ميشد به شدت 222

ممنوع شده بود.

دولت صدور اين دستور را با اين ادعا كه تشكيلات بهايي «محارب و توطئهگر» شناخته ميشوند 223

و در فعاليتهاي جاسوسي شركت ميكنند توجيه نمود.

224

موسوي تبريزي، دادستان كل انقلاب، در مصاحبهاي با كيهان هوايي، روزنامه وابسته به دولت، اظهار داشت:

[بهاييان] جاسوسي ميكنند براي ديگران و تحريك و اخلال در بعضي كارها ميكنند ... اين مسائل

باعث شده كه ما همين الآن اعلام كنيم كه تمام فعاليتهاي جمعي و تشكيلاتي بهاييت در ايران

ممنوع و تا حال هم ممنوع بوده و دولت جمهوري اسلاميايران و قانون اساسي اينها را به رسميت

 225 نشناخته [است].

نگاه كنيد به «به حكم دادگاه انقلاب اسلامي شيراز: دو نفر به جرم همكاري با صهيونيسم جهاني دستگير شدند»، جمهوري اسلامي، شماره 217 ،520

1359/12/27، ص. 4 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 266؛ همچنين نگاه كنيد به «عفو بينالملل، واكنش فوري، ايران: پيروان ديانت بهايي»، 7 خرداد 218

1361 (كه درباره گزارشهاي اعدام اعضاي محفل روحاني محلي توضيح داده و خواستار ارسال درخواست به رئيس جمهور، سيد علي خامنهاي و نخست

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 265. از سرنوشت نفر هشتم اطلاعي در دست نيست. 219وزير، مير حسين موسوي شده است).

همان، . 266؛ همچنين نگاه كنيد به عفو بينالملل، «واكنش فوري، ايران: پيروان ديانت بهايي»، 7 خرداد 1361 (كه درباره اعدام اعضاي محفل 220 ص

«اظهارات دادستان كل انقلاب...»، كيهان هوايي، 221 .1362/6/30روحاني محلي توضيح داده و خواستار ارسال درخواست به رئيس جمهور، علي خامنهاي و نخست وزير، مير حسين موسوي شده است).

جامعة بينالمللي بهاييان، «اجراي دستور ممنوعيت فعاليتهاي جمعي و تشكيلاتي بهاييت در ايران» [ 222 Implications of the Iranian

«حالا اگر كسي خودش بهايي است و اعمال مذهبي خودش را انجام ميدهد طبق اعتقاد خودشان، ديگران را در رابطه با بهاييت دعوت نميكند، تبليغ Government’s Ban on the Administrative and Community Activities of the Bahá’í Faith in Iran223]، ص. 1 (آبان 1362).

نميكند، فعاليت نميكند، تشكيل محافل نميدهد، اطلاعات به ديگران نميدهد و در رابطه با تشكيلات كار نميكند، ما با آنها كار نداريم. نه تنها اعدام

نميكنيم بلكه زندان هم نميكنيم. فعاليتي در داخل اجتماعات ميتواند داشته باشد.» نگاه كنيد به «اظهارات دادستان كل انقلاب ...»، كيهان هوايي،

.1362/6/30

«اظهارات دادستان كل انقلاب ...»، كيهان هوايي، 224 .1362/6/30

همان. 225

42

قبل از اينكه محفل روحاني ملي ممنوعيت را بپذيرد، در رد اتهامات دولت نامه سرگشادهاي به رهبران ايراني نوشت.

اين نامه به اذيت و آزار بهاييان در جمهوري اسلامي اشاره كرد و از مردم ايران، دولت اسلامي و خدا خواست تا

حقشان را به عنوان شهروند ايراني و به عنوان انسان به رسميت بشناسند. اين نامه آخرين عمل محفل روحاني ملي قبل

 226 از انحلال داوطلبانه بود.

عليرغم انحلال داوطلبانه، مقامات جمهوري اسلامي به اذيت و آزار و ايجاد رعب و وحشت بين اعضاي سابق محفل

روحاني ملي و محلي و ساير مقامات اداري آن در سراسر ايران و نيز كساني كه اين نامه سرگشاده را در دفاع از

بهاييان امضاء كرده بودند ادامه دادند. در اواسط سال 1362، بيش از 500 تن از بهاييان كه اكثر آنها از اعضاي سابق

 227 محفل بوده يا با اين اعضا در ارتباط بودند بدون هيچ اتهامي دستگير شدند.

در طول زمان، هفت عضو سابق اعضاي سومين محفل روحاني ملي دستگير و سرانجام توسط دولت اعدام شدند.

228

جهانگير هدايتي كه به عنوان عضو هيأت مديره شركت نونهالان كه توسط بهاييان اداره ميشد

متحمل بيشترين دشمني از جانب دولت اسلامي شده بود (به قسمت 2-5 نگاه كنيد)، در 9 تير

1362 دستگير و به مدت 11 ماه در سلول انفرادي در زندان اوين به سر برد. در طول اين مدت، به

طور متناوب مورد شكنجه قرار گرفت تا از اين طريق در تلويزيون از دين بهايي تبري جويد ولي

 229 او خودداري نمود. هدايتي در 25 ارديبهشت 1363 اعدام گرديد.

شاپور (هوشنگ) مركزي در شهريور 1362 دستگير شد. در طول مدت زندان، شكنجه باعث

شكستگي قفسه سينه و آسيب ديدگي شديد يكي از چشمانش شد. آسيب ديدگي وارده به چشمش

آنچنان شديد بود كه بينايياش را به شدت ضعيف كرد. گفته ميشود كه هدف از اين شكنجهها

وادار كردن نامبرده به اعتراف به اتهامات دروغين و دخيل جلوه دادن تشكيلات بهايي در

ايشان در اول مهر 1363 اعدام شد. 230 شبكههاي جاسوسي و اينكه وي جاسوس است، بود.

نگاه كنيد به «نامه سرگشاده محفل روحاني ملي ايران به مقامات مختلف ايران»، مورخ 12 شهريور 1382 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر 226

ايران). در اين نامه كه به 2000 مقام عاليرتبه و افراد سرشناس ايران فرستاده شد، از جمهوري اسلامي ايران خواسته شده تا آزار و تعقيب بهاييان،

دستگيري، شكنجه و زنداني نمودن بهاييان «بر مبناي اتهامات واهي و بهانههاي بياساس را متوقف سازد، چرا كه خداوند ميداند - و همچنين مقامات -

كه تنها جرمي كه اين افراد بيگناه متهم به آن هستند اعتقادات آنهاست ...». با تأكيد بر غير موجه دانستن اتهامات جاسوسي، نامه اين سؤال را مطرح

ميكند كه: «چگونه يك پيرمرد 85 ساله يزدي كه هرگز از ولايت خود خارج نشده است ميتواند جاسوس باشد؟ چگونه دانشآموزان، زنان خانهدار،

دختران جوان بيگناه، مردان و زنان پير ميتوانند جاسوس باشند؟ چگونه يك كشاورز روستايي ميتواند جاسوس باشد؟ چه مدارك اطلاعاتي و سري از

آنها به دست آمده است؟ چه ابزار جاسوسي از آنها به دست آمده است؟ چه فعاليت جاسوسي از دانشآموزان ابتدايي به دست آمده كه آنها را از مدارس

اخراج كردهاند؟» نامه در ادامه تأكيد ميكند كه «جاسوسي از ابزار سياست است و عدم دخالت در سياست از اصول ديانت بهايي است». در پاسخ به اين

اتهام كه بهاييان قطعات ماشين «احتكار» كردهاند، محفل روحاني ملي اعتراض كرده و بيان ميكند: «اگر دادستان تشكيلات بهايي را به عنوان شبكه

جاسوسي معرفي ميكند، حداقل بايد آنها را آنقدر عاقل بداند كه قصد براندازي چنين حكومت قوي اي را با احتكار ابزار ماشين نداشته باشند! اين نامه

اشاره ميكند كه در حالي كه مسلمانان به خاطر اهداي پول به خارج از كشور براي نگهداري اماكن مقدسه تمجيد ميشوند (نظير عراق و بيتالمقدس)،

هنگامي كه يك بهايي نيز چنين عملي را انجام ميدهند اين عمل «گناهي نابخشودني به حساب ميآيد و ... ثابت ميكند كه او اين كار را براي قويتر

«عمليات براي از بين بردن يك اقليت مذهبي»، رك. زيرنويس 154، ص. 227 .4 نمودن ساير كشورها [مخصوصاً اسرائيل] انجام داده است.»

دنياي بهايي، محفل روحاني ملي بهاييان آمريكا و كانادا [THE BAHÁ’Í WORLD] (جلد 1362 -1365 ،19 برابر با 1983-1986)، ص. 205 (از اين 229 همان، . 228 .3 ص

به بعد: «دنياي بهايي نوزدهم»).

همان، . 230 .208 ص

43

احمد بشيري در تير ماه 1362 به جرم عضويت در محفل روحاني محلي در شهرهاي مختلف و

سرانجام محفل روحاني ملي ايران دستگير شد. نامبرده در طول 15 ماه زندان به شدت شكنجه شده و

 231 سرانجام در 10 آبان 1363 اعدام شد.

بعد از دستگيري اعضاي دومين محفل روحاني ملي، دكتر فرهاد اصدقي به منظور خدمت در محفل

روحاني ملي به تهران فرا خوانده شد. او چنين كرد و تا زمان انحلال سومين محفل روحاني ملي در

شهريور 1362 در اين سمت باقي ماند. پس از آن در سال 1362 مخفي شد ولي سرانجام در خرداد

1363 دستگير شد. ايشان در 28 آبان 1363 بعد از چهار ماه زنداني و شكنجه اعدام شد.

فريد بهمردي براي عضويت در آخرين محفل روحاني ملي انتخاب شد و در اين سمت خدمت كرد.

او در يكي از خيابانهاي تهران دستگير و بيست و دو ماه در زندان اوين زنداني شد. در طول زندان

شكنجه شد و نه ماه را در سلول انفرادي سپري نمود. به او هرگز اجازه ملاقات داده نشد و سرانجام

در 19 تير 1365 اعدام شد. به نظر ميرسد كه او به دار آويخته شده باشد. از آنجايي كه قبل از

 232 اينكه به خانوادهاش اطلاع داده شود دفن شده بود امكان بررسي علت مرگ ميسر نشد.

اردشير اختري توسط چهار تن از اعضاي سپاه پاسداران - گروه ضربت اوين- در 20 شهريور 1363

در خانهاش دستگير شد. نامبرده بيش از سه سال در زندان باقي ماند و در تاريخ 6 مهر 1365 اعدام

 233 شد.

اميرحسين نادري نيز در 20 شهريور 1363 دستگير شد. نامبرده بيش از سه سال در زندانهاي اوين و

گوهردشت به طور مبسوطي شكنجه شد و در آخر در تاريخ 6 مهر 1366 به همراه اردشير اختري

 234 اعدام شد.

با توجه به وقايع مذكور، مركز اسناد حقوق بشر ايران به اين نتيجه ميرسد كه دادگاههاي انقلاب و ساير ارگانهاي

جمهوري اسلامي به طور عمدي استراتژي و برنامهاي را به كار گرفتهاند تا جامعه بهايي را از پيشروان خود محروم

كنند و در ضمن ديانت بهايي را جرم محسوب نمايند. آزار و تعقيب گسترده و برنامهريزي شده بهاييان ايران وجود

اين عمليات از پيش تنظيم شده را قوياً القا ميكند و اظهارات اعضاي عاليرتبه رژيم ايران تنها موجب تأييد بيشتر اين

نظريه ميشود.

دنياي بهايي، محفل روحاني ملي بهاييان آمريكا و كانادا [THE BAHÁ’Í WORLD] (جلد 1362-1365 ،20 برابر با 1986 -1992) [از اين به بعد: 232 همان، . 231 .211 ص

«دنياي بهايي بيستم»]، ص. 385.

«دنياي بهايي بيستم»، رك. زيرنويس 232، ص. 387؛ ؛ ماهمهر گلستانه، «ستايش از وفاداران» [1992) [A TRIBUTE TO THE FAITHFUL)، ص. 234 همان، . 387؛ ماهمهر گلستانه، «ستايش از وفاداران» [1992) [A TRIBUTE TO THE FAITHFUL)، ص. 233 .210 ص

.211

44

2-5. محروميتهاي فرهنگي و اجتماعي

علاوه بر هدف قرار دادن افراد بهايي و زنداني، شكنجه و اعدام نمودن آنها، دولت جمهوري اسلامي ايران همچنين با

تخريب اماكن مهم مذهبي، تاريخي و فرهنگي و مصادره اين اماكن، اقدام به يك سري حملات مستقيم به بافت

فرهنگي و اجتماعي جامعه بهايي در ايران نمود.

تخريب آثار و بناهاي فرهنگي و مذهبي

پس از انقلاب، تعداد زيادي از آثار و بناهاي فرهنگي و مذهبي بهاييان مصادره و يا تخريب شدند و يا مورد بيحرمتي

قرار گرفتند. اولين قدم براي شناسايي، مصادره و تخريب بناهاي فرهنگي بهايي، مصادره همزمان دو شركت نونهالان

و امناء در اسفند ماه 1357 بود. اين دو شركت تجارتي عليرغم محدوديتهاي اعمال شده در زمان شاه در خصوص

 235 مالكيت املاك توسط بهاييان، براي بهاييان امكان مالكيت ملك و سرمايهگذاري را فراهم ميكردند.

بر اساس مدارك و اسناد بهاييان، در تابستان 1358 عمارت هر دو شركت توسط سپاه پاسداران اشغال شدند.

236

در

حالي كه شركت نونهالان يك شركت سرمايهگذاري بود، شركت امناء به منظور ثبت و نگهداري املاك ايرانيان

بهايي و تقريباً همه اماكن تاريخي و مذهبي تأسيس شده بود.

بنابراين مصادره شركت امناء اين امكان را براي 237

دولت فراهم آورد كه از طريق بررسي مدارك شركت، سريعاً اماكن مهم بهايي را شناسايي كند.

در فاصله فروردين و ارديبهشت 1358، تعدادي از اماكن مذهبي بهاييان مصادره و يا تخريب شدند. در رضاييه

(اروميه)، مقامات، طبقه فوقاني ساختماني را كه باب در آن اقامت داشت را مصادره كردند. سياهچال تهران كه بهااالله

مدتي در آن زنداني بود و «خانه سلطانالشهدا و محبوبالشهدا» در اصفهان كه از امكان مقدس بهاييان بودند مصادره

خانه بهااالله 238 شدند. باغ بدشت كه بابيان اولين كنفرانس خود را در سال 1227 آنجا برگزار كرده بودند، تخريب شد.

در دركولا تخريب شد و خانه ايشان در تكور، محلي كه دوران جواني را در آن سپري كرده بود، مصادره گرديد. در

در 2 مرداد 1358، خانه شهدا (دارالشهدا) در اراك 239 آذر ماه 1360، اين محل كاملاً تخريب و زمين آن فروخته شد.

 240 كه مكاني مقدس براي بهاييان بود، توسط افراد ناشناس تخريب شد و باقيمانده جنازهها از آنجا منتقل شد.

به عنوان مثال نگاه كنيد به «خلاصهاي از آزار و تعقيب در دوران پهلوي»، رك. زيرنويس 4، ص. 6 (كه بيان ميكند كه «املاك عمومي متعلق به 235

جامعه بهايي نميتواند به نام جامعه بهايي و يا براي اهداف مذهبي ثبت شود. چنين املاكي بايستي تحت نام شخصي بهاييان ثبت شود و بنابراين [حتي

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 252. از املاك متعلق به شركت امناء ميتوان از اماكن مقدسي نظير خانه باب در شيراز، خانه بهااالله 236 اماكن مذهبي] مشمول ماليات بر ارث و ماليات بر ملك ميشود.»).

در تهران و تكور، يك معبد، مركز محفل روحاني ملي، قبرستانهاي بهاييان و يك بيمارستان در تهران كه توسط بهاييان اداره ميشد نام برد؛ نگاه كنيد به

بيتالعدل اعظم، پيغام از طرف بيتالعدل اعظم، «1365 -1342: سومين دوره عصر سازندگي» [THE THIRD EPOCH OF THE FORMATIVE AGE] (تأليف

و تدوين جفري دبليو ماركس، 1986)، ص. 753.

نگاه كنيد به بيتالعدل اعظم، پيغام از طرف بيتالعدل اعظم، «1365-1342: سومين دوره عصر سازندگي» [ 237 THE THIRD EPOCH OF THE

FORMATIVE AGE] (تأليف و تدوين جفري دبليو ماركس، 1986)، صص. 748 و 753.

نگاه كنيد به نقشه مكانهاي مقدس مصادره يا تخريب شده (فروردين و ارديبهشت 1358) در محفل روحاني ملي انگلستان، «حمله به بهاييان در ايران» 238

.(1979 سپتامبر 9 با برابر 1358 شهريور 18) [Attacks on the Bahá’ís of Iran]

جامعة بينالمللي بهاييان، «آزار و تعقيب بهاييان در ايران- پيشرفت اساسي در فاصله آذر و دي 239 The persecution of the Bahá’ís in ] «1360

 :بعد به اين از] 2 .ص ،(1982 ژانويه 19 با برابر 1360 دي 29) [Iran – Major Developments During December 1981/January 1982

«پيشرفت اساسي در فاصله آذر و دي «1360].

«نامه از طرف دبيرخانه بيتالعدل اعظم به جامعة بينالمللي بهاييان» (11 مرداد 1358) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 240

45

خانه سيد باب

اوج حملات به آثار و بناهاي

مذهبي بهاييان، مصادره و

تخريب خانه باب در شيراز كه

زيارتگاه بهاييان سراسر جهان

بود به شمار ميرود. در 6

ارديبهشت 1358، به جامعه

بهايي شيراز اطلاع داده شد كه

سپاه پاسداران خانه باب را

ضبط كرده است. بهاييان محلي

توسط سپاه پاسداران مطلع شدند

كه «خانه معروف به سيد باب

در شيراز بنا به حفظ و جلوگيري از انحلال احتمالي تحت نظر سپاه پاسداران انقلاب اسلامي شيراز [قرار داده شده

 241 است.]»

اگرچه ملك در ارديبهشت ماه ضبط شده بود، هدف نهايي دولت در شهريور ماه مشهود گرديد. در 10 شهريور

1358، تعدادي كارگر تحت نظارت آقاي شمالي، مسؤول تخريب خانه باب، كار خود را با تخريب خانههاي اطراف

به منظور حفظ بنا، بهاييان سراسر جهان شروع به نوشتن نامه به جوامع 242 خانه باب در مجتمع مسكوني آغاز كردند.

بينالمللي كردند تا با اعمال فشار بر جمهوري اسلامي جلوي تخريب خانه را بگيرند.

يكي از 244 كورش طلايي، 243

بهاييان تهران به محل فرستاده شد تا شاهد واقعه باشد. نامبرده به اين نتيجه رسيد كه تصميم نهايي براي تخريب خانه

گرفته 245 باب احتمالاً در 16 شهريور در جلسهاي در منزل آقاي معتكف، شهردار شيراز، و با حضور آيتاالله محلاتي

شده بود. حكم تأييديه امر جهت تخريب توسط دادستان كل دادگاههاي انقلاب در تهران صادر شد. در 17 شهريور

كورش طلايي به محل رسيد و متوجه مسدود بودن جاده شد و ديد كه وانتهاي شهرداري پر از بيل و كلنگ به محل

مورد نظر فرستاده ميشوند.

اواخر آن روز تخريب سريعتر شد. آقاي طلايي واقعه را چنين تشريح كرد: 246

«نامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي فارس درباره خانه سيد باب»، 1358/2/6 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [پيوست شماره 241 .[3

«گزارش كورش طلايي ارائه شده توسط هوشمند فتح اعظم در خصوص خانه باب در شيراز» (10 مهر 1358)، ص. 1 [از اين به بعد: «گزارش كورش 242

همچنين نگاه كنيد به «تلگراف از جامعه تايچانگ، تايوان به آيتاالله خميني»، مورخ 2 تير 1358 (درخواست توقف مصادره اماكن مقدسه بهايي بر 243طلايي در خصوص خانه باب»] (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

كورش طلايي متعاقباً در بهمن 1360 به اتهام عضويت در محفل محلي تهران اعدام شد. نگاه كنيد به « مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، 244 مبناي معيار « عدالت و مدارا كه در اسلام به آن توصيه شده است») (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

رك. زيرنويس 118، ص. 81 .

«گزارش كورش طلايي در خصوص خانه باب»، رك. زيرنويس 241، ص. 245 .2

همان، . 246 .4 ص

تخريب خانه سيد باب در سال 1358

46

در ساعت 11 صبح، گروهي از مردم به خيابان رسيدند. در جلوي آنها پيرمردي به نام حاجي شريف

شيراز بود قرار داشت. در كنار او آخوندي به نام طوبايي كه 247 كه از مسؤولين سازمان اوقاف

تعدادي مرد مسلح را هدايت ميكرد قرار داشت. پشت سر آنها حدود 150 نفر بودند. مردان مسلح

حدود 30 نفر بودند و 10 تا 12 نفر از مردم عادي نيز مسلح بودند. آنها نزديك 248 از كميته مهديه

حسينيه آمده و ناگهان قفل خانه شماره 5 كه متعلق به بهاييان نبود و قبلاً توسط نيروهاي انقلابي

ضبط شده بود را شكستند و سپس وارد خانه شماره 2 شدند قبل از اينكه وارد خانه باب كه پهلوي

آن بود بشوند. وقتي وارد خانه باب شدند، لحظهاي وقت تلف نكرده و شروع به تخريب كردند.

حاجي شريف و تعدادي ديگر كه من قبلاً آنها را در خانه محلاتي ملاقات كرده بودم دستور

ميدادند. يكي از اولين اشخاصي كه وارد خانه باب شد مسؤول كميته مهديه بود. روحاني كه در

جلو بود نيز دستور ميداد. در اتاقهاي بالاي خانه باب، آنها شروع به تخريب ديوار گچي و باز

 249 كردن راهي به خانه شماره 3 نمودند.

عبدالحسين تسليمي، با تعدادي ديگر نزد آيتاالله بهالدين محلاتي رفته و از او به عنوان يك روحاني سرشناس شيراز

درخواست نمودند تا جلوي تخريبات بعدي ساختمان را بگيرد. آقاي تسليمي آنچه بعداً اتفاق افتاد را چنين شرح داد:

[آيتاالله محلاتي] تمام جريان را ميدانست و گفت: بله اين خانه كفر است و مدت 130 سال كفر

بوده و حالا بايد خراب شود. گفتم كه خشت و گل و آجر كه كفر نميشود. تازه اهالي كوچه و

ساكنين اطراف چه گناهي دارند كه مرتب تهديد به تخريب خانههايشان ميشود. گفت اينها يا بايد

مسلمان شوند و يا هر چه بر سرشان ميآيد مانعي ندارد. گفتم جناب محلاتي، پس معني عدل

اسلامي و اصول انساني اسلام چه ميشود؟ گفت آنها براي يهود و نصراني است و اينها يا بايد

مسلمان شوند و يا تمام خانههايشان هم خراب شود مانعي نيست و آن خانه كفر هم بايد خراب

شود. صحبت كه به اينجا رسيد ذكر هر مطلب ديگري زائد بود. خداحافظي كرده محل را ترك

 250 كرديم و معلوم شد كه ايشان نيز در جريان بوده و از عاملين آن هستند.»

در سال 1360، محل خانه باب به جاده و ميدان تبديل شد.

251

محوطه سرانجام كاملاً با خاك يكسان شد و مسجد مهدي

در محل آن ساخته شد.

252

«سازمان حج و اوقاف و امور خيريه (سازمان اوقاف و امور خيريه) از قديميترين تشكيلات اداري ايران است و قدمت آن به دوران صفويه ميرسد. 247

اين سازمان وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است ولي از آنجا كه سرپرست سازمان اوقاف بايد از طرف ولي فقيه جواز تصدي در اموري كه

متوقف بر اذن ولي فقيه است را داشته باشد، ولي فقيه نمايندهاي را انتخاب ميكند تا تصميمات لازمه را در رابطه با اين سازمان اتخاذ نمايد. اهداف كلي

اين سازمان در سطح كلي عبارت از احيا، حفظ و اداره موقوفات و ساير موارد اختصاص يافته به امور خيريه و عامالمنفعه، اداره و نظارت بر اماكن مذهبي،

مساجد و بقاع متبركه، نشر و گسترش معارف اسلامي و فرهنگ نيكوكاري و وقف و انطباق تصميمات متخذه بر موازين قانوني و شرعي ميباشد.» قابل

«گزارش كورش طلايي در خصوص خانه باب»، رك. زيرنويس 242، ص. 249 .4 اين كميته يكي از كميتههاي محلي بود و اسم آن دلالت به امام غايب (مهدي) ميكند. 248 دسترسي در پايگاه اطلاعاتي http://awqaf.ir (تاريخ دسترسي: 1 آذر 1385).

«دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 251 .253 همان، . 250 .10 ص

« مسأله بهايي: پاكسازي فرهنگي در ايران»، رك. زيرنويس 118، ص. 68-69. با عنايت به امر كه باب خود را امام دوازدهم (مهدي) معرفي كرده 252

بود، اين عمل يكي از حركتهاي سمبليك جمهوري اسلامي به شمار ميرود.

47

تخريب مراكز بهايي و بيحرمتي به قبرستانهاي بهاييان

جمهوري اسلامي همچنين قبرستانهاي بهاييان در سراسر كشور را تصرف و تخريب كرد. در 15 اسفند 1357، آيتاالله

قمي به روزنامه اطلاعات گفت بهاييان جاسوسان انگليس، روسيه، آمريكا و اسرائيل هستند و اين امر مصادره و

در تهران، انتشارات مركز ملي بهاييان و مركز محلي بهاييان 253 تخريب مراكز بهايي و مدارك آنها را توجيه ميكند.

بسته و مهر و موم شد و كتابها و مدارك آنها از بين برده شدند.

 255 مركز بهاييان مرودشت نيز با خاك يكسان شد. 254

بيحرمتي به قبرستانهاي بهاييان در سراسر كشور صورت پذيرفتند: در سنگسر، بهنمير، كوشكك، شهسوار، بابلسر،

در سعدي، يزد و شيراز، جنازه بهاييان از قبر بيرون آورده شدند (نبش 256 منشاد و چابهار، قبرستانها تخريب شدند.

257 قبر) و مقامات مانع دفن مردگان توسط بهاييان گرديدند.

در 14 آذر 1360، قبرستان بهاييان در تهران مصادره و

بسته اعلام گرديد و 13 كارمند قبرستان نيز توسط دادگاه انقلاب اسلامي مركز دستگير شدند.

258

تنها يك ماه بعد، در

24 دي 1360، قبرستان بهاييان باب سلمان در روستايي نزديك تهران نيز بسته شد و بهاييان تهران مجبور شدند تا

مردگان خود را در محل مشخصي كه براي كافرين توسط مقامات اختصاص داده شده بود و زميني باير به نام

259 لعنتآباد (شهر كافرين)

بود دفن كنند. در آذر 1362، قبرستان بهاييان در بابلسر توسط بنياد مستضعفان و

 261 ضبط شد و نمايندگان بهاييان مجبور به توسل به مراجع قضايي براي تدفين مردگان خود گرديدند. 260 جانبازان

جامعة بينالمللي بهاييان، «بيانيه مطبوعاتي» (21 اسفند 1357 برابر با 12 مارس 1979) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). شهرهايي كه 253

در آنها مراكز بهايي مصادره شدند عبارتند از: تبريز، رضاييه، شاهآبادِ اراك، اراك، كرمانشاه، اصفهان، تهران، اميرآباد، زرگنده، تجريش، باغ تژه،

خانيآباد، فردوس، شيراز، مرودشت، عرب خيل، مشهد، باغستانِ مشهد، يزد، مهديآبادِ يزد، مريمآباد يزد، تافت، رفسنجان، كرمان و نيريز. مراكزي كه

تخريب شدند يا به آتش كشيده شدند عبارتند از: درغوكِ آباده، كوشككِ آباده، چنبر آباده، همتآبادِ آباده، سنگسر، بابلسر، اردكان، وادقان، فاتحهآبادِ

كاشان و مشهد. «مراكز بهايي مصادره شدند»، محفل روحاني ملي انگليس، فروردين تا ارديبهشت Bahá’í centers confiscated, ] 1358

NationalSpiritual Assembly of the UK April-May 1979] (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). «اماكن بهاييان مورد حمله واقع

Bahá’í Properties Attacked, National Spiritual Assembly of the UK, ] 1358 ارديبهشت تا فروردين ،انگليس ملي روحاني محفل ،«شدند

جامعة بينالمللي بهاييان، «بيانيه مطبوعاتي» (21 اسفند 1357 برابر با 12 مارس 1979) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). همچنين نگاه March-June 1979254] (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

كنيد به اعلاميه اي كه به آن در «مارتين، آزار و تعقيب بهاييان در ايران»، رك. زيرنويس 1، ص. 45 ارجاع داده شده است (دعوت مردم به جشن در

محل سابق مركز ملي بهاييان در تهران، با ايراد سخنراني توسط آيتاالله نوري در مورد «مهدويت و جهاد عليه امپرياليسم، صهيونيسم و كاباليسم»).

255 ،[Recent attacks on the lives and properties of Bahá’ís in Iran] «ايران در بهاييان مال و جان به اخير حملات» ،بهاييان بينالمللي جامعة

3 مهر تا 12 آبان 1357) 1357 برابر با 1978)، ص. 9 [از اين به بعد: حملات اخير 1357].

نگاه كنيد به نقشه مكانهاي مقدس مصادره يا تخريب شده (فروردين و ارديبهشت 1358) در محفل روحاني ملي انگلستان، «حمله به بهاييان در ايران» 256

.(1979 سپتامبر 9 با برابر 1358 شهريور 18) [Attacks on the Bahá’ís of Iran]

«پيشرفت اساسي در فاصله آذر و دي 1360»، رك. زيرنويس 239، ص. 258 .1 همان. 257

اين بنياد يكي از قويترين بنيادهايي است كه توسط دولت اداره ميشود و پس از انقلاب به منظور كمك به دولت در متمركز كردن قدرت دولت 260 همان. 259

در كنترل فعاليتهاي اقتصادي و سياسي تأسيس شده است. اين بنياد هزاران كارگاه، كارخانه، هتل و املاك ديگر را كه در سالهاي اول انقلاب ملي اعلام

شدند را كنترل ميكند. بنياد مستضعفان زير نظر مستقيم مقام رهبري است و از بازرسي توسط ساير نهادهاي دولتي مستثني است. نگاه كنيد به علي

ابوطالبي، «روابط جامعه و دولت و دورنماي دموكراسي در ايران» [State-Society Relations and Prospects for Democracy in Iran]، در

گزارش خاورميانه از امور بينالمللي [MIDDLE EAST REVIEW OF INTERNATIONAL AFFAIRS]، جلد 5، شماره 3 (شهريور 1380 برابر با سپتامبر

2001). گزارش شده است كه دارايي بنياد مستضعفان بيش از 80 ميليارد دلار نقد و گردش سالانه آن 10 ميليارد دلار در سال است. نگاه كنيد به امير

طاهري، «چه كسي ايرن را اداره ميكند» [Who Rules Iran]، سرويس انتشاراتي ايران [IRAN PRESS SERVICE]، اسفند 1382، قابل دسترسي در

آذر 7 :دسترسي تاريخ) http://www.iran-press-service.com/articles_2004/Mar_04/who_rules_iran_29304.htm :اطلاعاتي پايگاه

«نامه رئيس شعبه يك دادگاه بابلسر به شهردار بابلسر درباره قبرستان بهاييها»، 1362/10/5 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 1385261).

48

تخريب اماكن عمومي متعلق به بهاييان

مقامات دولتي همچنين اماكني نظير مدارس، بيمارستانها و زمينهاي بازي متعلق به بهاييان را ضبط و تعطيل كردند.

مؤسسه آموزش عالي، مدرسه تابستاني حديقه، زمين تفريح جوانان در شيراز و تهران و مدرسه هوشنگي در يزد، پس

 262 از انقلاب بسته شدند.

بيمارستان ميثاقيه

يكي از بهترين مدارك موجود در خصوص ضبط اموال بهاييان، مربوط به بيمارستان ميثاقيه است كه متعلق به بهاييان

بود و توسط بهاييان اداره ميشد. اواسط خرداد 1358، پروفسور منوچهر حكيم، بنيانگذار بيمارستان، مطلع شد كه

كميته مهرآباد به بيمارستان نسبت «ضد اسلامي و ضد انقلابي» داده است و درخواست نظارت بر فعاليتهاي بيمارستان

با اين توجيه كه چنين دخالتي توسط كميته غيرقانوني است، پروفسور حكيم با كميته و سازمان نظام 263 را كرده است.

درخواست او به ملاقاتش 264 پزشكي ايران تماس گرفت و درخواست كرد كه چنين عملي با دستور كتبي اعمال شود.

با دو نفر كه نامهاي از سوي ابوالقاسم سرحديزاده، رئيس امور اداري دفتر مصادره اموال بنياد مستضعفان و جانبازان

مضمون نامه بدين قرار بود: 265 همراه خود داشتند انجاميد.

به موجب اين حكم به آقايان دكتر خسرو صادقي تهراني و محمد رازقي مأموريت داده ميشود تا

نسبت به كليه امور بيمارستان ميثاقيه كه طبق دادگاه انقلاب اسلامي مصادره گرديده است تحقيق و

 266 شناسايي كامل نموده و نسبت به آن اقدام مقتضي به عمل آوردند.

پروفسور حكيم، جزئيات ملاقات را چنين بازگو كرد:

اين دو نفر، دكتر خسرو صادقي تهراني و آقاي رازقي تمام روز از من سؤال كردند و هنگامي كه

دكتر تهراني مشغول بازجويي بود آقاي رازقي ... تأكيد ميكرد كه 1) نيمي از افراد متهم به اعمال

شكنجه بهايي بودند. 2) آقاي هويدا، ژنرال نصيري وآقاي ثابتي نيز بهايي بودند. 3) شاه و ملكه

 267 فرح بهايي بودند.

در نهايت، دادگاه انقلاب اسلامي مركز با ارائه حكم، مصادره بيمارستان ميثاقيه را قانوني نمود. حكم دادگاه به نفوذ

بهاييان در تأسيس، سرمايهگذاري و اداره بيمارستان، ارتباط آن با بيتالعدل اعظم، اتهام به تبليغات ضد اسلامي و

ساير اتهامات شامل «از 290 نفر كارمندان 268 صهيونيستي به عنوان دلايل مصادره بيمارستان استناد كرده است.

«نامه دكتر منوچهر حكيم درباره بيمارستان ميثاقيه»، 1358/4/26 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 263 همان. 262

نگاه كنيد به كپي حكم مورخ 23 خرداد 1358 كه توسط محفل روحاني ملي آلمان تكثير شده است، «بهاييان در ايران: مدارك تعقيب يك اقليت 265 همان. 264

«نامه دكتر منوچهر حكيم درباره بيمارستان ميثاقيه»، 1358/4/26 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 267 همان. 266 مذهبي در ايران» [Die Bahá’í im Iran: Dokumentation der Verfolgung einer religiosen Minderheit]، ص. 1985) 131).

«رأي دادگاه انقلاب درباره مؤسسين بيمارستان ميثاقيه» (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران)، چاپ مجدد در«گزارش ج.ب.ب. دربارة 268

آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي»، رك. زيرنويس 81، ص. 80.

49

بيمارستان 123 نفر پيرو فرقه ضاله بهايي بوده و مسلماً در اجراي اوامر سياست استثماري و ضد اسلامي صهيونيسم

 269 كوشا بودهاند» بود.

پروفسور حكيم از طرف بيمارستان به بازرگان، نخست وزير وقت، استيناف نمود. نخست وزير جواب داد كه بر اين

امر هيچ گونه تسلطي نداشته و «مصادره توسط كميته انقلاب كه زير نظر مستقيم امام [آيتاالله خميني] قرار دارد انجام

 271 پروفسور حكيم، در 22 دي 1358 در تهران، توسط فرد مسلح ناشناسي به قتل رسيد. 270 شده است».

همانند مورد هدف قرار دادن پيشروان جامعه بهايي، مركز اسناد حقوق بشر ايران به اين نتيجه ميرسد كه تخريب

گسترده و برنامهريزي شده بناهاي مهم تاريخي، فرهنگي و مذهبي بهايي، به منظور از بين بردن تمامي آثاري كه

ايران را مبداء ديانت بهايي نشان ميدهد و با هدف وادار كردن بهاييان به ترك اعتقادات خود صورت پذيرفته است.

به نظر ميرسد كه محروم كردن بهاييان از اماكن و بناهايي كه بسيار مهم بوده و تخريب مؤسسات عمومي بهايي

صريحاً به منظور از بين بردن حس هويت و همبستگي در بين جامعه بهايي انجام شده است.

3-5. محروميتهاي اقتصادي و اجتماعي

دوران پس انقلاب همچنين مصادف با اعمال تبعيضات شديد نسبت به پيروان ديانت بهايي بود. مقامات جمهوري

اسلامي موانع متعددي عليه پيروان ديانت بهايي و ظاهراً به منظور فلج كردن زندگي اقتصادي آنها اعمال كردند. اين

موانع شامل ممنوعيت استخدام و ورود به دانشگاهها و يا مالكيت املاك ميباشند. اين موانع در نهايت باعث از دست

دادن وسيله امرار معاش، ثبات اقتصادي و محروميت از موقعيتهاي تحصيلي در مدارس دولتي و تحصيلات عالي براي

فرزندان بهاييان شد. به تجار بهايي پروانه كار داده نميشد و حق عقد قرارداد با دولت را نداشتند. از آنجايي كه

بسياري از افرادي كه در اين قسمت به عنوان نمونه آورده شدهاند هنوز در ايران ساكن ميباشند به حكم ضرورت

هويتشان مجعول باقي مانده و تنها با حروف از آنها ياد خواهد شد. در هر نمونه، مدارك مربوط به قربانيان در آرشيو

مركز اسناد حقوق بشر ايران موجود ميباشد.

املاك

272 از سال 1361، مقامات اقدام به انجام يك سري عمليات تصرف اموال اعدامشدگان بهايي و خانوادههايشان نمودند.

در بعضي موارد، خانه اعدامشدگان قبل از اعلام عمومي اعدام تصرف ميشد.

گزارشهاي متعدد، از موارد غارت، 273

«رأي دادگاه انقلاب درباره مؤسسين بيمارستان ميثاقيه» (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران)، چاپ مجدد در «گزارش ج.ب.ب. دربارة 269

آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي»، رك. زيرنويس 81، ص. 80.

«نامه دكتر منوچهر حكيم درباره بيمارستان ميثاقيه»، 1358/4/26 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 270

«نامه از سوي بيتالعدل اعظم به محفل روحاني ملي آمريكا»، 24 دي 1359 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 271

«پيشرفت اساسي در فاصله آذر و دي 1360»، رك. زيرنويس 239، ص. 272 .2

همان. 273

50

تخريب و به آتش كشيدن اموال بهاييان در ماههاي قبل از پيروزي انقلاب و ادامه آن تا پس از انقلاب حكايت

اين وقايع در سراسر ايران روي دادند: از روستاههايي نظير كتا، خورموج و سنگسر تا شهرهاي بزرگ مثل 274 دارند.

در بسياري از اين موارد، املاك بهاييان به دستور مقامات دولتي و روحانيون طراز 275 شيراز، تهران و به خصوص يزد.

اول ضبط شده بود. بعضي از اين املاك در حالي كه مالكان بهايي آنها زنده بودند تصرف شدند، در حالي كه بعضي

از انتقال به ورثه ممنوع شده بودند.

 70/59 حكم

دادگاه انقلاب يزد، حكم 70/59 را در سال 1359 صادر نمود كه به مقامات محلي به رياست آيتاالله صدوقي اجازه

اصل متن اين حكم محرمانه و غير قابل 276 ضبط املاك خصوصي بهاييان بعد از مرگ صاحب ملك را ميداد.

دسترسي باقي ماند، اگرچه اجراي آن، باعث روشن شدن محتويات حكم شد. در ابتدا اثرات مخرب اين حكم مشخص

نبود و اجراي آن به تدريج صورت ميگرفت. در مراحل اوليه، فرد بهايي به دادگاه انقلاب احضار ميشد و در آنجا

تأييد ميشد كه ايشان در حقيقت بهايي است و مشخص ميشد كه چه املاكي دارد. بعد از اين دادگاه اوليه، اموال

277 شخص مزبور ضبط شده تلقي ميشد.

اگرچه حكم مزبور به مالك اجازه ميداد تا به همراه خانوادهاش تا پايان عمر

صاحب ملك، در ملك باقي بماند، ولي بعد از مرگ مالك، ملك به خانواده به ارث نميرسيد مگر اينكه يكي از

اگر هيچ يك از بستگان متوفي مسلمان نبودند ملك خودبهخود به تصرف كميته امداد 278 اعضاي خانواده مسلمان باشد.

در ميآمد. نامه اداره ثبت اسناد و مدارك شهرستان يزد به دفترخانه اسناد رسمي يزد، چگونگي اعمال 279 امام خميني

حكم 70/59 را تشريح ميكند:

طبق دادنامه شماره 861/73/د- ر/23 مهر 73، دادگاه انقلاب اسلامي يزد محكوم مهربان اهورايي

فرزند جمشيد از مصاديق حكم شماره 70/59 دانسته، لذا باغ [متعلق به وي] ... در شرف صدور سند

مالكيت به نام مجتمع اقتصادي كميته امداد امام خميني (ره) ميباشد. بنابراين سند مالكيت نامبرده

از درجه اعتبار ساقط و توسط هر كس جهت انجام هر نوع معامله به آن دفترخانه ارائه شد، اولاً از

 280 انجام معامله خودداري و ثانياً سند مذكور را اخذ و به اين اداره ارسال فرماييد.

مركز اسناد حقوق بشر ايران تعدادي از اين نامهها را دريافت كرده است كه هر يك جزئيات يكساني را بيان ميكند.

احكام دادگاهها شامل جملاتي نظير «با توجه به محتويات پرونده و گزارش ... اداره كل اطلاعات يزد كه حكايت

«نگاه كنيد به حملات اخير 1357»، رك. زيرنويس 274 .255

«نامه بهاييان يزد»، 1374/9/25، ص. 1 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 276 همان. 275

«دادگاه انقلاب اسلامي يزد، برگه بازجويي و صورتمجلس درباره اموال س. آ.»، 278 .1372/12/2 همان. 277

«نامه بهاييان يزد»، 1374/9/25، ص. 1 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 279

«نامه به دفترخانه اسناد رسمي يزد درباره مهربان اهورايي» (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 280

51

دارد نامبرده و همسرش فوت نمودهاند و فرزندان آنها نيز بهايي ميباشند لذا موضوع از مصاديق حكم 70/59 اين

 281 دادگاه بوده و حكم به ضبط اموال آنان به نفع مجتمع اقتصادي كميته امداد امام صادر و اعلام ميگردد.»

آيتاالله صدوقي در آزار و تعقيب بهاييان يزد پيگيري مخصوصي نشان داد. طي خطبه نماز جمعه در تاريخ 30 خرداد

1359، وي بهاييان را بهعنوان مفسد محكوم كرده و اعلام كرد كه «بهاييان در سراسر شهرهاي ايران توطئه چيدهاند».

اتهامات نامبرده 282 او از «مؤمنين» دعوت كرد تا «بهاييان را جستجو و آنها را تحويل دفاتر دادستاني انقلاب دهند.»

 283 منجر به حملات دستهجمعي و تخريب صدها خانه بهايي و اخراج صدها بهايي از كار گرديد.

كميتههاي پاكسازي

در 22 خرداد 1359، آيتاالله خميني، شوراي عالي انقلاب فرهنگي را با هدف «اسلامي كردن» جو دانشگاهها، تربيت

اساتيد و گزينش افراد شايسته براي تدريس در دانشگاهها، گزينش دانشجو، و تغيير برنامههاي آموزشي دانشگاهها

285 شوراي عالي انقلاب فرهنگي در ابتدا شش عضو داشت 284 مطابق سياستهاي انقلاب فرهنگي به وجود آورد.

اما به

تدريج اعضاي آن شامل «رؤساي سه قوه» كه در آن زمان خامنهاي (قوه مجريه)، اردبيلي (قوه قضاييه) و رفسنجاني

 287 بودند و نيز وزراي آموزش و پرورش و فرهنگ و ديگر اعضاي مجلس گرديد. 286 (قوه مقننه)

با الهام از فرمان اوليه رهبر و در طول تابستان 1359، تعدادي ديگر از «كميتههاي پاكسازي» به منظور حذف حاميان

سعيد امير ارجمند، مورخ، برآورد كرده است كه تا 288 شاه و عناصر غربي از دولت و محلهاي كار به وجود آمدند.

ابتداي تير 1359، كمتر از 10 روز از شروع پاكسازي، بيش از 1000 نفر اخراج شدند و بيش از 150 «كميته

بعضي از وزارتخانهها «كميته پاكسازي» مستقلي داشتند كه 289 پاكسازي» در سراسر كشور مشغول فعاليت بودند.

«دادگاه انقلاب اسلامي يزد، برگه بازجويي و صورتمجلس در رابطه با پرونده س.ب.»، 1373/8/22 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) 281

[پيوست شماره 4].

اريك رولو، «مقامات ارشد نظامي به اتهام توطئه دستگير شدند» [Des militaries de haut rang sont arrêtés pour complot]، لوموند، 3 تير 282

1359 برابر با 24 ژوئن 1980؛ همچنين نگاه كنيد به نامه جامعة بينالمللي بهاييان به دكتر منصور فرهنگ، نماينده دائم سازمان ملل» (5 تير 1359)

(موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) و «دنياي بهايي هجدهم»، رك. زيرنويس 113، ص. 256.

«رئيس جهاد سازندگي از شوراي عالي انقلاب فرهنگي ميگويد: پاكسازي نبود، تصفيه بود»، پايگاه اطلاعاتي روزنامه شرق، 1384/10/21، قابل 284 «دنياي بهايي هجدهم»، رك.زيرنويس 113، ص. 283 .256

دسترسي در پايگاه اطلاعاتي: 10) http://sharghnewspaper.com/841013/html/societ.htm#s351291 آبان 1385) [از اين به بعد: «شرق»]؛

پايگاه اطلاعاتي رسمي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، قابل دسترسي در پايگاه اطلاعاتي http://www.iranculture.org (تاريخ دسترسي: 17 آذر 1385)

[از اين به بعد: «پايگاه اطلاعاتي شوراي عالي انقلاب فرهنگي»].

خميني اعضاي شش نفره شوراي عالي انقلاب فرهنگي را طي دستور خرداد 1359 تعيين كرد. اين افراد عبارت بودند از: دكتر باهنر، دكتر حسن 285

شد.پايگاه اطلاعاتي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، رك. زيرنويس 284، بيان ميكند كه افزايش تعداد اين اعضا توسط آيتاالله خميني در سال 1363 اعلام 286حبيبي، دكتر شريعتمداري، دكتر عبدالكريم سروش، جلالالدين فارسي، مهدي رباني و شمس آل احمد. شرق. رك. زيرنويس 284.

«شرق»، رك. زير نويس 284. «پايگاه اطلاعاتي شوراي عالي انقلاب فرهنگي»، رك. زيرنويس 284، بيان ميكند كه در سال 1362 آيتاالله خميني 287

در پاسخ به درخواست رئيس جمهور وقت، خامنهاي، اعضاي زير را به شورا اضافه نمود: نخست وزير، وزير فرهنگ و آموزش عالي، وزير فرهنگ و

ارشاد اسلامي، دو دانشجو انتخاب شده توسط جهاد و آقاي علي شريعتمداري، رؤساي وقت سه قوه در سال 1363، به علاوه مهدوي كني، سيد كاظم

«شرق»، رك. زيرنويس 284. در يك مصاحبه، يكي از اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي، «پاكسازي» را به عنوان يكي از فعاليتهاي شورا انكار 288 اكرمي (وزير آموزش و پرورش)، رضا دوري، نصراالله پورجوادي و محمد رضا هاشمي.

كرد و متذكر شد كه «ممكن است بعضي نيز تندرويهايي كرده باشند»، اما واقعاً اين ربطي به انقلاب فرهنگي نداشته و اين گونه مسائل يك برنامه

مدوني نبوده بلكه اين مسائل برخوردهاي سليقهاي و يا عملكردهاي انفرادي بوده و هيچ گاه نيز مورد نظر آيتاالله خميني يا شوراي عالي انقلاب فرهنگي

نبوده است. همان.

«عمامه به جاي تاج»، رك. زير نويس 71، ص. 144. بر سر اين مسأله كه آيا گروههاي ديگر زير نظر شوراي عالي انقلاب فرهنگي بوده يا مستقل 289

عمل كردهاند اختلاف نظر است.

52

در حالي كه 290 مدارك پرسنل را بررسي و آن دسته از افرادي كه نامناسب تشخيص داده ميشدند را اخراج ميكردند.

تعدادي از كميتهها ممكن است بدون برنامهريزي قبلي به وجود آمده باشند، به نظر ميرسد كه در ساير موارد اين

بدون هيچ ترديدي، بهاييان نيز مورد هدف اين عمليات «پاكسازي» بودند. 291 كميتهها توسط دولت تأسيس شدهاند.

از دست دادن وسيله امرار معاش

در فاصله كوتاهي پس از استقرار جمهوري اسلامي، بخشنامههايي از سوي دولت مبني بر اينكه بهاييان بايستي از

مشاغل دولتي حذف شوند در سراسر كشور منتشر شد. در يك نمونه، نعمتاالله تقا، فرماندار استان فارس، در يك

بخشنامه محرمانه به افرادي كه به دين اسلام مشرف نشدهاند اخطار كرد كه از اين پس از شغلهاي دولتي به جرم فساد

اين نامه تأكيد 292 اخلاقي اخراج شده و هيچ حقي مطابق با بند 3 ماده 14 قانون استخدام كشوري نخواهند داشت.

ميكرد كه:

اگر از وابستگي به فرقه ضاله اظهار ندامت و پشيماني نموده خود به دامان حيات بخش اسلام پناه ببريد

 293 ... توبه شما قبول و از نظر اداري به خدمت مشغول و حقوق عقب افتاده شما پرداخت ميگردد.

در 9 تير 1359، روزنامه جمهوري اسلامي مقالهاي تحت عنوان «پرداخت پول بيتالمال به بهاييان حرام اعلام شد»

منتشر كرد. مقاله عنوان كرد كه بر اساس ماده 440 قانون استخدام كشوري و «به جرم اعتقاد به مسلك بهاييت»، 44

هنگامي كه وزير آموزش و پرورش به بهاييان بازنشسته اطمينان داد كه پرداخت 294 نفر از مشاغل خود اخراج شدند.

حقوق بازنشستگي آنها ادامه خواهد يافت، آيتاالله محلاتي، آيتاالله شيرازي و آيتاالله دستغيب فتواهايي صادر كردند

مبني بر اينكه پرداخت پول بيتالمال به بهاييان حرام است و هر كس كه از اين فتوا سرپيچي كند خاطي به شمار

ميرود.

سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران با ارجاع به فتاوي آيتااللهها، در 12 تير 1359 بخشنامه مشابهاي 295

296 صادر نمود.

بخشنامه همچنين تصريح ميكرد كه كليه مسؤولين شركتهاي تابع سازمان گسترش و نوسازي موظفند

در صورت شناسايي بهاييان بين كاركنان خود، وضع استخدامي ايشان را به حالت تعليق در آورده و پرونده را جهت

رسيدگي به «كميسيون پاكسازي» مستقر در سازمان گسترش و نوسازي در تهران ارسال نمايند.

به عنوان مثال نگاه كنيد به، «خلاصه اخبار بي بي سي، پاكسازيها در ايران» (10 تير The Purges in Iran] (1359] (كه در مورد كميته پاكسازي 290

وزارت نفت توضيح داده و از سخنگوي وزارت نفت نقل ميكند كه افراد پاكسازي شده شامل 500 عضو مرتبط با سازمان منحله ساواك، تمامي

به عنوان مثال نگاه كنيد به «آصف بيات، كنترل كارگران بعد از انقلاب» [Workers’ Control after the Revolution]، گزارش پروژه تحقيقات 291 فراماسونها، نمايندگان مجلس سابق و افرادي كه مرتبط با رژيم سابق بودند، ميباشند.

و اطلاعات خاورميانه [MERIP] (اسفند 1361- فروردين 1362)، ص. 20، در خصوص كميته پاكسازي كارخانهها: «تقريباً يك سال و نيم بعد از

انقلاب در مرداد 1359، دولت خود اقدام به تشكيل كميتههاي مخصوصي در كارخانهها با هدف پاك كردن ... عناصر وابسته به غرب، شرق و رژيم

سابق مبادرت ورزيد. اين هئيتهاي پاكسازي متشكل بودند از نمايندگان فرماندار هر استان، دادستان انقلاب، مديريت كارخانه، وزير كار و يك كارمند

«از سوي آيتاالله رباني شيرازي، آيتاالله دستغيب و آيتاالله محلاتي: پرداخت پول بيت المال به بهاييان حرام اعلام شد»، جمهوري اسلامي، 294 همان. 293 نگاه كنيد به «نامه نعمتاالله تقا به كارمند بهايي» (تاريخ خوانا نيست) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 292 منتخب.»

.1359/4/9

«نامه حسن صدر، معاون وزير صنايع و رئيس هيأت عامل به سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران»، 1359/4/12 (موجود در آرشيو مركز اسناد 296 همان. 295

حقوق بشر ايران) [پيوست شماره 5]. بخشنامه به روزنامه جمهوري اسلامي مورخ 1359/4/9 و ماده 440 قانون استخدام كشوري ارجاع ميداد. دست

نوشتهاي در پايين بخشنامه (موجود در مركز اسناد حقوق بشر ايران) اين دستور را به كارگزيني جهت مراجعه به پروندههاي پرسنلي تا شناسايي احتمالي

اين گونه افراد ارجاع ميدهد.

53

به طور مشابه، وزارت كار و امور اجتماعي نامهاي به اداره كل كار نوشت و مقررات جديد مبني بر پاكسازي بهاييان

شاغل را ابلاغ نمود. نامه تصريح ميكرد:

طبق بند 8 ماده 29 قانون بازسازي نيروي انساني وزارتخانهها و مؤسسات دولتي وابسته به دولت

مصوب 1360/7/5 مجلس شوراي اسلامي، مجازات عضويت فرقه ضاله كه به اجماع مسلمين خارج

از اسلام شناخته شدهاند و يا عضويت در سازمانهايي كه مرامنامه و اساسنامه آنها بر نفي اديان الهي

مبتني باشد انفصال دائم از خدمات دولتي خواهد بود.

297

وزارت كار و امور اجتماعي در ادامه عنوان نمود كه مراجع حل اختلاف مكلفند از صدور رأي به نفع كاركنان

اخراجي خودداري نمايند. كاركنان بهايي، همان طور كه بحث شد، بهطور قانوني از استخدام توسط دولت از زمان

تصويب قانون سال 1301 به بعد ممنوع شده بودند و بنابراين ميبايست تمامي حقوقي كه دريافت كرده بودند به خزانه

در بعضي موارد لازمه اين امر برگرداندن معادل سالها حقوق كاركنان بود و در صورت عدم امكان 298 ملي برگردانند.

 299 پرداخت چنين مبلغي، مواجه با زندان ميشدند.

مدتي پس از ابلاغ يك سري بخشنامه توسط دولت، اطلاعيههاي عمومي مبني بر اخراج بهاييان از شركتها صادر

گرديد. اين اعلانات يا از طريق روزنامههاي كثيرالانتشار منتشر ميشدند و يا از طريق نامههاي اداري به دست

كارمندان بهايي ميرسيدند.

در 9 شهريور 1359، وزارت نفت به يك كارمند بهايي شركت ملي نفت ايران اعلام كرد كه حقوق و مزاياي ايشان

قطع و ايشان نبايد تا تعيين تكليف از طرف مقامات ذيصلاح در محل كار حاضر شود. با اين حال نامه متذكر ميشد

كه چنانچه كارمند بهايي خود را به اين فرقه منتسب نميداند مراتب را به صورت كتبي اطلاع دهد تا نسبت به تصميم

در اهواز هيأت بدوي بازسازي نيروي انساني وزارت نفت طي اطلاعيهاي اعلام كرد كه كاركنان 300 تجديد نظر گردد.

بهايي 15 روز مهلت دارند تا خود را معرفي نمايند و در صورت عدم مراجعه مورد پيگرد قرار خواهند گرفت. اطلاعيه

همچنين از عموم كارمندان تقاضا كرده بود تا كليه افرادي را كه به نحوي با فرقه بهاييت تماس دارند به اين هيئت

 301 معرفي نمايند.

قاضي شرع دادگاه انقلاب اسلامي كرمانشاه در يك نامه به شركت زمزم، اعلام كرد كه «در صورتي كه كارمندان و

كاركنان شاغل بهايي حاضر به توبه بشوند و در پرونده پرسنلي خود بنويسند كه متدين به دين اسلام و مذهب شيعه

اثني عشري ميباشند و همين موضوع را در روزنامههاي كثيرالانتشار با عكس چاپ و منعكس نمايند» ميتوانند به

 302 كار خود ادامه دهند. به آنها 20 روز براي انجام اين دستور مهلت داده شد.

«نامه حسن معتمد رضايي از اداره كار و امور اجتماعي درباره بهاييان»، 1360/9/16 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 297

«نامه وزير كشاورزي و عمران روستايي به كارمند اخراجي بهايي»، 1360/6/26 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [پيوست شماره 298 .[6

فرگوس بوردويچ، «ترور مقدس: مسلمانان افراطي با بهاييان ملحد در نبردي خونين مبارزه ميكنند» [ 299 Holy Terror: Moslem Zealots Wage a

«نامه معاون امور اداري و مالي مناطق نفت خيز وزارت نفت، محمد رضا شماسي، به س.س.»، 1359/6/8 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر Deadly War Against Bahá’í Heresies 300]، ماهنامه آتلانتيك، جلد 259 (فروردين 1366)، ص. 26.

ايران).

«اطلاعيه هيأت بدوي بازسازي نيروي انساني وزارت نفت منطقه اهواز»، 1361/3/25 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 301

«نامه قاضي شرع دادگاه انقلاب اسلامي كرمانشاه به شركت زمزم كرمانشاه»، 1360/6/10 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 302

54

طي جلسهاي در بهمن 1360، شوراي عالي بانكها مقرر داشت كه كاركنان بهايي «تا تعيين تكليف نهايي از طرف

هيأت بازسازي نيروي انساني بدون پرداخت وجهي از كار معلق گردند». پيرو اين تصميم، بانك ملت طي يك نامه

عمومي درخواست تهيه فهرست كاركنان بهايي كه حاضر به انكار از فرقه بهاييت نيستند و ارسال آن به اداره كل

 303 امور كاركنان نمود «تا اقدام لازم به عمل آيد.»

شركت ايرساكو در تهران به كارمندان بهايي در سال 1361 اعلام كرد كه «تا زماني كه وابستگي خود را از اين فرقه

قطع نكرده و به جمهوري اسلامي رو نياورند، حق ورود به كارخانه را ندارند». شركت تأكيد كرد كه آنها صرفاً بر

 304 مبناي اعتقادات مذهبيشان اخراج مي شوند و هيچ عملي در ضديت با رژيم انجام ندادهاند.

كارمندان بهايي بخش عمومي نيز از طرف كارفرمايان خود اخطاريهاي مبني بر اخراجشان دريافت كردند و به آنها

توصيه ميشد كه از در محل كار خود حاضر نشوند مگر اينكه از ديانت بهايي به صورت علني تبري بجويند. اين

نامهها معمولاً متذكر ميشدند كه چنانچه كارمند مذكور از دين خود تبري كند، وضعيت استخدامي و يا بازنشستگي

آنها مجداً به حال اول برگردانده ميشود.

به نظر ميرسد كه تعدادي از كارفرمايان از اجراي دستور فوق مبني بر اخراج بهاييان ناراضي بوده و نامههايي در

اثبات تخصص و مهارت و نقشي كه بهاييان اخراجي داشتند نوشتند. كارمند فني و انباردار دايره مخازن شعبه

خودروهاي ارتش (آقاي س.د.)، به علت بهايي بودن از كار اخراج شد عليرغم اين واقعيت كه رؤساي وي تأكيد

است. در نمونه مشابه ديگر، آقاي س.ي.، كارمند يك 305 كردند كه «وظايف محوله را به نحو احسن انجام داده»

شركت مسافرتي در تهران از كار بركنار شد. نامه اخراج شركت مذكور به آقاي س.ي. از «همكاري صادقانه» ايشان

تشكر كرده و براي ايشان «آرزوي موفقيت» مينمود و با اظهار تأسف بيان ميداشت كه «با توجه به اينكه جنابعالي

حاضر به كتمان عقيده خود نشده و در پرسشنامه مربوطه صريحاً دين خود را بهايي اعلام نمودهايد لذا ... به كار

 306 جنابعالي خاتمه داده ميشود.»

گاهي اوقات بهاييان در بخشهاي خصوصي نيز تحت تأثير ممنوعيت استخدام بهاييان قرار ميگرفتند. به عنوان نمونه

از ظرف كميته انقلاب گرگان به آقاي س.ف. اطلاع داده شد كه كسب خود را تعطيل كرده و آن را به علت اينكه

«ارتباطات مشكوك ايشان با عناصر ضد انقلاب و اقليتهاي مذهبي خطر براي انقلاب ميباشد» واگذار نمايد.

307

كارمندان بخش آموزش نيز شديداً مورد هدف قرار گرفتند. در خرداد 1358، محمد علي رجايي، وزير آموزش و

پرورش، ضمن صدور يك نامه به حكم شماره 14974/2 مبني بر اخراج معلمين بهايي از مدارس كشور استناد نمود.

اين نامه توضيح ميدهد كه «وزارت آموزش و پرورش ... اجازه نميدهد مانند دوران طاغوت ... پيروان مسلك

بهاييت در واحدهاي آموزشي بمانند و از اين طريق افكار پاك و معصوم دانشآموزان را آلوده و منحرف نمايند» و

308 اينكه «پايان دادن به خدمت ... مستند به مواد قانون موجود و متضمن حداقل مجازات است.»

اين نامه عواقب و

«نامه از دايره مخازن - شعبه خودروهاي ارتش درباره آقاي س.د.»، 1358/11/20 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 305 نگاه كنيد به «نامه شركت ايرساكو به كارمندان درباره بهاييان شركت»، 1361/3/9 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 304 نگاه كنيد به «نامه عمومي بانك ملت به كاركنان»، 1360/12/25، به دنبال اطلاعيه 1360/12/6 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 303

«نامه از رئيس شركت مسافرتي به آقاي س.ي.»، 1373/6/21 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 306

«نامه ستاد عملياتي پاسداران كميته انقلاب اسلامي فاضل آباد گرگان به س.ف.»، 1360/3/4 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 307

«نامه محمد علي رجايي، سرپرست وزارت آموزش و پرورش درباره حكم 1358/6/21 ،«1358 -4-1-2/14974 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق 308

بشر ايران).

55

تبعات خود را در سراسر كشور نشان داد. به عنوان مثال، در فارس، كميته پاكسازي آموزش و پرورش، 44 معلم

در خرداد 1359، بخشنامهاي از سوي آموزش و پرورش سبزوار مبني بر توقف پرداخت 309 بهايي را اخراج كرد.

 310 حقوق به كارمندان بهايي و ارسال اسامي آنها به انضمام آخرين حكم حقوقيشان به كارگزيني اداره كل صادر شد.

نظير موارد اخراج بهاييان در ساير بخشها، كارمندان بهايي وزارت فرهنگ و آموزش عالي نيز در صورتي ميتوانستند

به كار خود ادامه دهند كه از ديانت بهايي تبري بجويند. سرنوشت خانم س.ج. نمونهاي از اين مورد است كه به او

گفته شد بايد يا «در يكي از روزنامههاي كثيرالانتشار (كيهان - اطلاعات - جمهوري اسلامي) عدم وابستگي خود را

به فرقه مذكور اعلام و بريده روزنامه را به اين اداره [اداره كل كارگزيني وزارت فرهنگ و آموزش عالي] ارسال

 311 نماييد» و يا «از يكي از مراجع تقليد اسلام گواهي عدم وابستگي به فرقه بهاييت را به اين اداره كل تسليم نماييد.»

تا سال 1366، بيش از 11000 بهايي شاغل در ادارات دولتي شغل خود را در نتيجه صدور قوانين ضد بهايي از دست

 312 دادند.

محروميت از تحصيل براي دانشآموزان و دانشجويان بهايي

در پاكسازي سيستم آموزشي، دانشآموزان بهايي نيز هدف قرار گرفتند. در دوران پس از انقلاب، چنانچه در مورد

دبيرستان پيشاهنگ در تير ماه 1358 مشاهده ميكنيم، مدارس سراسر ايران، اطلاعيههايي عمومي مبني بر ممنوعيت

ثبتنام دانشآموزان بهايي صادر نمودند. مسؤولان مدارس پرسشنامهاي را بين دانشآموزان توزيع كردند كه شامل

بندي با مضمون «دانشآموزان بايد متدين به يكي از اديان رسمي كشور باشند (مسلمان، يهودي، مسيحي، و

 313 زرتشتي)» بود.

تعداد زيادي از دانشآموزان بهايي كه قصد ثبتنام براي سال تحصيلي 1360-61 را داشتند ملزم به تكميل فرمي كه از

سوي وزارت آموزش و پرورش تهيه شده بود بودند كه سؤالاتي نظير، آيا دانشآموز يا والدين او بهايي هستند، و

آنهايي كه بهايي بودن خود را تأييد ميكردند 314 اگر چنين است آيا مايل به تبري از بهاييت هستند را مطرح ميكرد.

در مدرسه ثبتنام نميشدند. اغلب دانشآموزان بهايي كه مشغول تحصيل بودند در طول اين مدت از مدرسه اخراج

شدند. آنها اغلب نامههايي مبني بر اخراجشان به دليل اعتقاد به ديانت بهايي دريافت ميكردند، نظير نامهاي كه س.ه.

س.ا. نامه مشابهاي مبني بر اخراجش از سوي رئيس دبيرستانش در سال 315 از دبيرستاني در استان كرمان دريافت نمود.

1360 دريافت كرد و علت اخراج او بهايي بودن و «شركت نكردن در راهپيماييها و بحثهاي سياسي» عنوان شده

بود.

316

«توسط كميسيون 5 نفره پاكسازي، 104 فرهنگي فارس اخراج و بازنشسته شدند»، 309 .1359/4/9

«تلگرام به آموزش و پرورش سبزوار از اداره آموزش و پرورش شَهرستان سبزوار»، تير 1359 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 310

«نامه وزارت فرهنگ و آموزش عالي به خانم س.ج.»، 1359/6/29 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 311

فرگوس بوردوپچ، «ترور مقدس: مسلمانان افراطي با بهاييان ملحد در نبردي خونين مبارزه ميكنند» [ 312 Holy Terror: Moslem Zealots Wage a

«نامه به اولياي دانشآموزان از دبيرستان پيشآهنگ»، 1358/4/15 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). Deadly War Against Bahá’í Heresies 313]، ماهنامه آتلانتيك، جلد 259 (فروردين 1366)، ص. 26.

«پرسشنامه اداره كل آموزش و پرورش به دانشآموزان بهايي»، 1360 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 314

«نامه از سرپرست مدرسه راهنمايي به آقاي ك.ه. ولي دانشآموز س.ه.»، 1360/9/1 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 315

«نامه به س.آ. از سرپرست دبيرستان»، 1360 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 316

56

وزير آموزش و پرورش ممنوعيت پذيرش بهاييان در سيستم دانشگاهي را با صدور حكم صادره در تاريخ شهريور

1360 رسمي نمود. اين حكم اشعار ميداشت عضويت در «گروههاي گمراه و بدعتآميز» بهايي جرم محسوب

ميشود و تدريس اساتيد بهايي و تحصيل دانشجويان بهايي ممنوع است.

317

در سال 1361، خانم س.ج. نامهاي از سوي

كميته پاكسازي دانشگاهي واقع در مشهد مبني بر اخراج نامبرده به دليل اعتقاد به ديانت بهايي دريافت كرد كه

توضيح ميداد «كليه مذاهب بزرگ اسلام و از جمله شيعه، فرقه بهاييت را به عللي از جمله چگونگي اعتقاد به پيامبر،

 318 امامت، مقررات و قوانين ديني كه متخذ از قرآن و سنت نيست، فرقه ضاله ميدانند».

دانشجويان بهايي خارج از كشور نيز با محدوديت روبرو شدند. روزنامه كيهان در سال 1360 مقررات جديد ارسال ارز

دانشجويي را اعلام نمود و 30 گروه از افرادي كه صلاحيت دريافت ارز دانشجويي را نداشتند طبقهبندي نمود كه

 319 گروه هفت آن «دانشجوياني كه پيرو يكي از اديان رسمي كشور نباشند» بود.

مركز اسناد حقوق بشر ايران به اين نتيجه ميرسد كه مجموعه فشارهاي اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي وارد بر بهاييان،

به طور انفرادي و عمومي، به طور عمدي و به اين منظور انجام شده كه زندگي بهاييان در ايران را غير قابل تحمل

سازد.

6. شرايط كنوني

1-6. مداخله بينالمللي

در سال 1362، ايران مواجه با فشارهاي بينالمللي به منظور پايان دادن به آزار و تعقيب بهاييان شد. قطعنامههاي

و در 24 اسفند 1362، كميسيون حقوق 320 سازمان ملل در ابتدا تأثيري در توقف عمليات جمهوري اسلامي نداشت

بشر، قطعنامه شماره 1984/54 مبني بر انتصاب نماينده ويژه جهت بررسي وضعيت حقوق بشر در ايران را صادر

 321 نمود.

گزارشهاي نماينده ويژه مخصوصاً در مواردي كه در رابطه با ديانت بهايي بود معمولاً با واكنشهاي تهاجمي از سوي

همراه بود. عدم پذيرش بهاييان به عنوان يك اقليت مذهبي توسط 322 نماينده دولت جمهوري اسلامي در سازمان ملل

«گزارش ج.ب.ب. دربارة آزار و تعقيب يك اقليت مذهبي»، رك. زيرنويس 81، ص. 317 .17

«نامه به خانم س.ج. از دانشگاه»، 1360/12/27 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران). 318

«مقررات جديد ارسال ارز دانشجويي اعلام شد»، روزنامه كيهان، 319 .1360/5/13

براي فهرست قطعنامههاي صادر شده در رابطه با ايران، نگاه كنيد به نازيلا قانعي، «حقوق بشر، سازمان ملل و بهاييان در ايران» [ ,320 HUMAN RIGHTS

[قانعي :بعد به اين از] (2002) 436-437 .صص ،[THE UN, AND THE BAHA’IS IN IRAN

همان، . 114-121. آندره آگيلار از كشور ونزوئلا اولين نماينده منتصب در اين سمت بود؛ با اين وجود از ورود او به ايران مكرراً خودداري 321 صص

ميشد كه باعث مانع انجام وظايفش گرديده و در نهايت منجر به استعفاي ايشان شد. زماني كه كميسيون در صدد انتصاب نماينده جديدي بر آمد، ايران

درخواست كرد كه «يك شخص بيطرف و آگاه» از بين كشورهاي اسلامي يا جهان سوم كه قوانين اسلامي را درك كند به اين سمت انتخاب شود كه

در واقع اين مفهوم را تلقي ميكرد كه گزارشات قبلي در خصوص بهاييان مغرضانه بوده است. در 29 تير 1365 رينالدو گاليندوپل از كشور السالوادور به

عنوان نماينده ويژه جديد انتخاب شد. نگاه كنيد به همان (كه در صفحه 121 متذكر مي شود كه «نروژ نگراني خود در خصوص حق ايران، كشوري

تحت توجه ويژه كميسيون، براي مشروط كردن شرايط نماينده بعدي را ابراز كرد.»).

به عنوان مثال نگاه كنيد به «افشاري»، رك. زيرنويس 145، ص. 147 (كه به عنوان نمونه ارجاع ميدهد به: «گزارش شوراي اقتصادي و اجتماعي 322

سازمان ملل در خصوص حقوق بشر در جمهوري اسلامي ايران» 20) UN Doc. A/42/648 مهر 1366 برابر با 12 اكتبر 1987)، ص. 16، پاراگراف 47

57

جمهوري اسلامي، موضوع اختلاف دائمي بين رژيم ايران و نماينده ويژه سازمان ملل، رينالدو گاليندوپل شد. متن زير

از يكي از گزارشهاي پل بيانگر چنين اختلافي است:

ايشان [نماينده جمهوري اسلامي، كمال خرازي] گفت كه اين قطعنامهها [در خصوص بهاييان]

داراي معيارهاي شخصي بوده و بيطرفانه و با حسن نيت نيستند. ايشان اختصاصاً گفت كه همانند

قطعنامههاي قبلي، اين قطعنامهها سعي در اعطاي موقعيت به گروهي ميكند كه موجوديت واقعي

خارجي ندارد. اين گفته غيرمستقيم به بهاييان كه اقليت مذهبي به شمار نميروند اشاره ميكرد.

 323 اينگونه مسائل باعث عدم همكاري كامل جمهوري اسلامي با نماينده سازمان ملل ميشد ...

ايران همچنان اظهار ميكرد كه بهاييان يك جامعه مذهبي نبوده بلكه يك تشكيلات سياسي هستند كه در قالب

نمايندگان ايران در سازمان ملل و ساير كشورها، 324 مذهب قصد به دست آوردن همدردي جامعه بينالمللي را دارند.

رفتار نامساعد نسبت به بهاييان را علاوه بر موارد ديگر با اين ادعاها توجيه كردند كه: الف) ديانت بهايي توسط

325 انگليس به منظور ايجاد انشعاب در بين مسلمانان به وجود آمده است؛

ب) بهاييان، جاسوسان صهيونيست بوده و

و ج) بهاييان با رژيم پهلوي و پليس مخفي ساواك تباني 326 اطلاعات جمعآوري شده را به اسرائيل منتقل ميكنند؛

ميكردند.

327

جامعه بينالمللي بهاييان از نمايندگان كميسيون حقوق بشر سازمان ملل دعوت كرد تا مركز بهاييان در

 328 حيفا، اسرائيل، را بررسي و صحت اتهامات وارده مقامات دولت ايران را تعيين نمايند..

به نظر ميرسد كه در اواخر دهه 1360، مجموعهاي از فشارهاي روزافزون بينالمللي و تنشهاي داخلي به وجود آمده

در اثر جنگ ايران و عراق، باعث كاهش آزار و تعقيب علني عليه بهاييان شد. در سال 1367، رينالدو گاليندوپل

گزارش داد كه اگرچه هنوز 152 بهايي در زندان هستند، «شدت عمليات آزار و تعقيب بهاييان در سه ماهه آخر سال

 1366 329 و سه ماهه اول سال 1367 تا حدودي كاهش يافته است».

و «گزارش شوراي اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل در خصوص حقوق بشر در جمهوري اسلامي ايران»، 11) UN Doc. A/44/620 آبان 1368 برابر با

 .(4 پاراگراف ،7 .ص ،(1989 نوامبر 2

«گزارش شوراي اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل در خصوص حقوق بشر در جمهوري اسلامي ايران»، 11) UN Doc. A/44/620 آبان 1368 برابر 323

با 2 نوامبر 1989)، ص. 26، پاراگراف 94.

نگاه كنيد به «رونوشت اظهارات رئيس هئيت نمايندگي جمهوري اسلامي ايران، آقاي خسروشاهي، در مقابل كميسيون حقوق بشر سازمان ملل» (324 19

جولاي 1982)، ص. 6 (كه بيان مي كند «رهبران بهايي مزورانه و بيشرمانه مدعي هستند كه در امور سياسي دخالت نميكنند») [از اين به بعد:

«اظهارات خسروشاهي»] (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران).

نگاه كنيد به «نامه بخش مطبوعاتي و اطلاعاتي سفارت ايران در انگليس» (18 اوت 1982) (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [از اين 325

به بعد: «نامه سفارت ايران در انگليس»] (كه عنوان مينمايد كه «بهاييت تجربه موفق امپرياليسم و دشمنان اسلام است ... مخصوصاً بريتانيا، سزار روسيه

... بهاييت ساختگي هميشه وسيلهاي براي افتراق و از هم گسيختن اتحاد مسلمين است.»)؛ «ساناساريان»، رك. زيرنويس 16، ص. 115 اشاره ميكند كه

«شمار زيادي بر اين باورند كه بهاييت يك جنبش ساختگي است كه در ايران توسط انگليس جهت از بين بردن جنبشهاي شيعه و مترقي به وجود آمده

است.»

نگاه كنيد به «نامه سفارت ايران در انگليس»، رك. زيرنويس 325، ص. 3 (كه بيان ميكند «درست همان طور كه انقلاب اسلامي قادر به از بين 326

بردن لانههاي جاسوسي در كشور امپرياليسمي بود، به همان نحو قادر است تا لانههاي جاسوسي صهيونيستي با پوشش بهاييت را از بين ببرد.») همچنين

نگاه كنيد به «اظهارات خسروشاهي»، رك. زيرنويس 324، ص. 7 (كه عنوان ميكند «در طول شبهاي سياه دراز رژيم پهلوي در ايران، [بهاييت] دست

به دست با صهيونيسم بوده است.»).

نگاه كنيد به «اظهارات خسروشاهي»، رك. زيرنويس 324، ص.7 (كه بيان ميكند «رهبران متزور و جنايتكار بهايي، مهرههاي اصلي سياستمدار در 327

به عنوان مثال نگاه كنيد به «بيانيه جامعة بينالمللي بهاييان به سي و نهمين جلسه كميسيون حقوق بشر، در خصوص مورد 12 دستور جلسه: مسأله 328 تعيين خط مشي رژيم شاه بودند.»).

«گزارش شوراي اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل در خصوص وضعيت حقوق بشر در جمهوري اسلامي ايران»، 13 اكتبر 329 U.N. Doc. ،1988 موارد تخلف حقوق بشر و آزاديهاي اساسي»، 2 مارس 1983، ص. 3.

 .41 و 36 پاراگرافَ،A/43/705

58

2-6. توجه مجدد به مسائل بهاييان

بعد از فوت آيتاالله خميني در 13 خرداد

1368، قانون اساسي اصلاح شد و مجلس

خبرگان رهبري، رهبر جديد را انتخاب

حجتالاسلام سيد علي خامنهاي 330 نمود.

كه بين سالهاي 1360 و 1368 رئيس

جمهور بود، توسط مجلس خبرگان رهبري

به درجه آيتاللهي ارتقا و به عنوان رهبر

331 انتخاب شد.

اكبر هاشمي رفسنجاني به

عنوان رئيس جمهور جديد انتخاب گرديد.

توجه مجدد رژيم به جامعه بهايي ايران با

عنايت به نامه محرمانه مورخ 6 اسفند

1369، توسط دكتر سيد محمد رضا

هاشمي گلپايگاني، دبير شورايعالي انقلاب

اين نامه 332 فرهنگي ثابت ميشود.

جمعبندي نتايج مذاكرات و پيشنهادات

شورايعالي انقلاب فرهنگي در رابطه با

سياستگذاري دولت در خصوص «مسائل بهاييان» را به استحضار آيتاالله خامنهاي ميرساند تا تصميم گيري نهايي

توسط ايشان صورت پذيرد. در دي ماه سال 1369، طي نامهاي به رئيس جمهور وقت، حجتالاسلام رفسنجاني،

دستورات آيتاالله خامنهاي در خصوص توجه به «مسأله بهاييان» به ايشان ابلاغ شد و اين امر به شورايعالي انقلاب

با عنايت به متن نامه واضح است كه آيتاالله خامنهاي به دنبال يك سياستگذاري مشخص 333 فرهنگي ارجاع گرديد.

در خصوص بهاييان بوده به نحوي كه «در اين رابطه سياستگذاري درستي بشود تا همه بفهمند چه كار بايد بشود يا

334 نشود.»

شورايعالي انقلاب فرهنگي با عنايت به مفاد قانون اساسي، مسائل شرعي و قانوني و سياستهاي عمومي

كشور، نتايج مذاكرات و پيشنهادات را به شرح زير اعلام نمود:

آيتاالله منتظري قرار بود كه جانشين آيتاالله خميني باشد اما بعد از اينكه ايشان علناً اعدامهاي دستهجمعي زندانيان در سال 1367 را محكوم نمود، 330

ديگر مورد توجه براي اين سمت قرار نگرفت. نگاه كنيد به يرواند آبراهيميان، «اعترافات تحت شكنجه»، رك. زيرنويس 6، صص. 219-221 ؛ همچنين

نگاه كنيد به «نامه آيتاالله خميني به آيتاالله منتظري» (2 نوامبر 1997) قابل دسترسي در پايگاه اطلاعاتي:

 http://www.irvl.net/Translation%20of%20Ayatollah%20Khomeini's%20Letter%20Dismissing%20Montazeri.htm

(تاريخ دسترسي: 1 آبان 1385).

«نامه محرمانه از طرف دبير شورايعالي انقلاب فرهنگي، دكتر سيد محمد رضا هاشمي گلپايگاني»، 1369/12/6 (از اين به بعد: «نامه شورايعالي انقلاب 332 «زندگي آيتاالله»، رك. زير نويس 38 ،ص. 331 .309-310

فرهنگي») [پيوست شماره 7]. اين نامه همچنين شامل يادداشتي از سوي رهبر مي باشد (نگاه كنيد به «طرح مخفيانه ايران»، رك. زيرنويس 186، ص.

51). اين نامه توجه نماينده ويژه سازمان ملل، رينالدو گاليندوپل را جلب كرد؛ همچنين نگاه كنيد به پايگاه اطلاعاتي: -http://info.bahai.org/article

1-8-3-.14.html با اين وجود جمهوري اسلامي ادعا نمود كه اين مدرك جعلي است. در سال 1369، اعضاي شورايعالي انقلاب فرهنگي شامل رئيس

جمهور، رفسنجاني، عبداالله جعفرعلي جاسبي، احمد احمدي، حسن ابراهيم حبيبي، علي اكبر ولايتي، ايرج فاضل، علي شريعتمداري و رضا داوري اردكاني

بودند.

«نامه شورايعالي انقلاب فرهنگي»، رك. زيرنويس 333 .332

همان. 334

آيتاالله سيد علي خامنهاي

آيتاالله سيد علي خامنهاي پس از

فوت آيتاالله خميني، به عنوان

رهبر جمهوري اسلامي ايران

انتخاب شد. آيتاالله خامنهاي

تحصيلاتش را زير نظر رهبران

عاليرتبه روحاني نظير آيتاالله

بروجردي و آيتاالله خميني به

اتمام رساند و يكي از هواداران

انقلاب آيتاالله خميني بود. بعد از

انقلاب به عنوان نماينده شوراي انقلاب در سپاه پاسداران، معاون وزير

دفاع در فاصله آبان تا بهمن 1358 و به عنوان امام جمعه دائم تهران

در بهمن 1358 منصوب شد. ايشان در سال 1360 به مقام رياست

جمهوري رسيد و در سال 1366 رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام

شد. در سال 1368 مجلس خبرگان رهبري، ايشان را به عنوان رهبر

جديد انتخاب نمود.

59

الف: جايگاه كلي بهاييان در نظام مملكتي:

1- بدون جهت آنان از مملكت اخراج نميشوند.

2- بيدليل دستگير، زنداني و يا مجازات نميشوند.

3- برخورد نظام با آنان بايد طوري باشد كه راه ترقي و توسعه آنان مسدود شود.

ب: جايگاه فرهنگي:

1- در مدارس چنانچه اظهار نكردند بهايياند ثبتنام شوند.

2- حتيالمقدور در مدارسي كه كادر قوي و مسلط بر مسائل عقيدتي دارند ثبتنام شوند.

3- در دانشگاهها چه در ورود و چه در طول دوران تحصيل، چنانچه معلوم شود بهايياند، از دانشگاه محروم

شوند.

4- فعاليت سياسي (جاسوسي) آنها با وضع قوانين و مقررات پاسخ داده شده و فعاليتهاي اعتقادي و تبليغي را

با فعاليتهاي ديني، تبليغاتي و فرهنگي پاسخ داد.

5- مؤسسات تبليغي (مانند سازمان تبليغات اسلامي) شعبهاي مستقل براي مقابله با فعاليتهاي اعتقادي و

تبليغي بهاييت تأسيس نمايند.

6- جهت مقابله و از بين بردن ريشههاي فرهنگي آنان در خارج از كشور پيشنهاد و طرح تهيه شود.

ج: جايگاه حقوقي و اجتماعي:

1- در اختيار گزاردن وسايل معاش در حد متعارف كه در اختيار همه آحاد ملت قرار داده ميشود.

2- امكانات جهت زندگي معمولي و حقوق عمومي مانند ساير شهروندان ايراني از قبيل دفترچه بسيج،

گذرنامه، جواز دفن، اجازه كار و امثال اينها تا جايي كه تشويق به بهاييت نشوند.

3- در صورت ابراز بهايي بودن اجازه استخدام ندارند.

 4 335- پستهاي مؤثر (مانند معلمي و ... ) به آنان داده نشود.

بسياري از روشهاي سركوبكننده عليه بهاييان كه در طول دهه 1360 در زمينه حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي

بهاييان اعمال ميشد، در اين نامه (نامه سال 1369) تكرار شده است و اين امر بيانگر تغييرات بسيار اندك در

خصوص سياستهاي دولت در زمينه بهاييان كه از دوران اول انقلاب آغاز شده ميباشد.

همان. 335

60

3-6. دانشگاه آزاد علمي

از زماني كه جوانان بهايي از دسترسي به تحصيلات عالي محروم شدند، بهاييان اقدام به ايجاد دانشگاه آزاد علمي

[(Bahá'í Institute for Higher Education (BIHE] نمودند. اين دانشگاه كار خود را در سال 1366 در قالب

شبكههاي زيرزميني كوچك و به منظور فراهم نمودن نيازهاي تحصيلي بهاييان آغاز نمود. تا سال 1377، تعداد

دانشجويان اين دانشگاه بالغ بر900 نفر بود و مؤسسه 150 نفر به عنوان هئيت علمي داشت و در 10 رشته تحصيلي به

اعطاي مدرك دانشگاهي ميپرداخت. كلاسها در منازل شخصي برگزار شده و فوقالعاده غيرمتمركز بود تا موجبات

با اين وجود، در شهريور 1377، مسؤولين، 36 نفر از اعضاي هيأت عملي را دستگير 336 تحريك دولت فراهم نشود.

نمودند و به 500 خانه در سراسر ايران حمله كردند. كتابها، رايانهها، نوار، لوازم آزمايشگاهي و ساير تجهيزات مصادره

نيويورك تايمز گزارش داد: 337 شدند.

لوازم مصادره شده نه سياسي و نه مذهبي بودند و دستگيرشدگان نه مبارز بودند و نه سازماندهنده.

آنها اساتيدي در رشتههايي نظير حسابداري و دندانپزشكي بودند. لوازمي كه ضبط شده بود شامل

 338 كتب و لوازم آزمايشگاهي بود.

بعد از حملات سال 1377، اگرچه دانشگاه آزاد علمي مواجه با موانع بيشتري از سوي جمهوري اسلامي بود، ولي شروع

به بازسازي مجدد نمود. بين سالهاي 1380 و 1381، تعطيل نمودن كلاسها و اذيت و آزار اساتيد اين دانشگاه ادامه

يافت و سؤالات امتحاني دانشجويان مشهد و شيراز توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در ضمن امتحان ضبط شدند.

آموزش به صورت مكاتبهاي ادامه يافت و در صورت امكان كلاسها در گروههاي كوچك به طور محتاطانه برگزار

اگرچه دانشگاههاي غربي شروع به پذيرش مدارك فارغالتحصيلان دانشگاه آزاد علمي نمودهاند، 339 گرديدند.

جمهوري اسلامي از پذيرش فارغالتحصيلان اين دانشگاه به عنوان متخصص خودداري ميكند.

340

4-6. تهديد جديد؟

سخنرانيهاي تحريككننده

مركز اسناد انقلاب اسلامي كه زير نظر شورايعالي انقلاب فرهنگي اداره ميشود، در سال 1380 كتابي تحت عنوان

«بهاييت در ايران» را منتشر نمود كه ديانت بهايي را بهعنوان يك جنبش اجتماعي - سياسي كه توسط كشورهاي

 341 استعماري و به منظور از بين بردن قدرت و نفوذ روحانيون شيعي ايجاد شده معرفي مينمايد.

جامعة بينالمللي بهاييان، «درهاي بسته: عمليات ايران نسبت به عدم پذيرش بهاييان براي تحصيلات عالي» [ 337 CLOSED DOORS: IRAN’S CAMPAIGN «طرح مخفيانه ايران»، رك. زيرنويس 186، ص. 336 .63

،(1385 آبان ا :دسترسي تاريخ) http://denial.Bahá’í.org/ :اطلاعاتي پايگاه در دسترسي قابل ،[TO DENY HIGHER EDUCATION TO BAHÁ’ÍS

ايتن برونر، «ايران «دانشگاههايي» را كه توسط بهاييان اداره مي شوند را تعطيل ميكند» [ 338 Iran Closes ‘University’ Run Covertly by theص. 19 و 23.

جامعة بينالمللي بهاييان، «درهاي بسته: عمليات ايران نسبت به عدم پذيرش بهاييان براي تحصيلات عالي» [ Bahá’ís 339 CLOSED DOORS: IRAN’S CAMPAIGN]، نيويورك تايمز، 29 اكتبر 1998، ص. الف- A7] 7].

آبان 1 :دسترسي تاريخ) http://denial.Bahá’í.org/004.php :اطلاعاتي پايگاه در دسترسي قابل ،[TO DENY HIGHER EDUCATION TO BAHÁ’ÍS

نگاه كنيد به تاريخچه و تصويري كلي از مؤسسه آموزش عالي بهاييان در پايگاه اطلاعاتي: 1385340).

 .(1385 آذر 16 :دسترسي تاريخ) http://www.bihe.org/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid=198

سيد سعيد زاهد زاهداني و محمد علي سلامي، «بهاييت در ايران»، انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي، 341 .1380

61

از زمان انتخابات رياست جمهوري احمدينژاد، عمليات جديدي عليه بهاييان در ايران در وسايل ارتباط جمعي ايران

آغاز شده و خطر عمليات سال 1334 و دهه 1360 را طنينانداز ميكنند. چهار روز بعد از انتخابات، كيهان، روزنامه

تحت پوشش دولت و به سردبيري نمايندگي ولي فقيه، حسين شريعتمداري، شروع به چاپ يك سري مقالات منفي

موضوع اين مقالات از شايعات تاريخي تا فرضيه فعاليتهاي جاسوسي و متهم نمودن 342 درباره ديانت بهايي نمود.

بهاييان به رفتارهاي غيراخلاقي را در بر ميگرفت. عناوين زير از مقالات منتشر شده توسط كيهان در سال 1384،

نمايانگر محتواي مقالات ميباشند:

«باب » در مكتب يهوديان، 1384/8/7

343

 344 تناقض در آموزههاي بهاييت، 1384/8/19

 345 خط انگليس در دستور كار بهاييت، 1384/8/23

1384/8/28 ،تروريسم مروج

346

1384/9/1 ،صهيونيستها ياور 347

درهم تنيدگي با جامعه صهيونيستها، 1384/9/2

348

 349 اعلام خطر امام عليه نفوذ بهاييان، 1384/9/3

1384/9/8 ،فساد منجلاب 350

كيهان اين مقالات را با انتشار متن كامل كيفرخواست و مراحل دادرسي يك پرونده جنجالي در سال 1328 در

خصوص قتل يك خانواده مسلمان در ابرقو كه به بهاييان منطقه نسبت داده شده بود، در دي ماه 1384 دنبال كرد.

نمايندگان محفل روحاني محلي اسفندآباد و ساير اعضاي سرشناس جامعه بهايي به دروغ متهم به ارتكاب جنايت شده

بودند و انگيزه آنها اهانت قربانيان به ديانت بهايي اعلام شده بود.

351

رئوفي كه مدعي است كه 352 كيهان از تيرماه 1385، كتاب سايه شوم، نوشته مهناز رئوفي را در 77 بخش چاپ نمود.

بهايي بوده و به دين اسلام گرويده تشكيلات بهايي را فاسد، منحرف و تشنه براي پول و قدرت به تصوير ميكشد. در

جامعة بينالمللي بهاييان، «خلاصه و تجزيه و تحليل حملات اخير رسانههاي جمعي» [342 ،[Summary and Analysis of Recent Media Attacks

 .(1385 مهر 26 :دسترسي تاريخ) http://www.Bahá’í.org/iranthreat/mediaattacks در دسترسي قابل

343 .(1385 فروردين 15 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840807/8.htm در دسترسي قابل 344 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840819/8.htm در دسترسي قابل 345 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840823/8.htm در دسترسي قابل 346 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840828/8.htm در دسترسي قابل 347 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840901/8.htm در دسترسي قابل 348 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840902/8.htm در دسترسي قابل 349 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840903/8.htm در دسترسي قابل 350 .(1385 فروردين 29 :دسترسي تاريخ) www.kayhannews.ir/840908/8.htm در دسترسي قابل 351 ،http://www.kayhannews.ir/841105/8.htm :در دسترسي قابل ،ابرقو ماجراي و بهاييان ،قتل يك متهمين عليه يزد دادستان كيفرخواست متن

 ،http://www.kayhannews.ir/841108/8.htm#other801 ،http://www.kayhannews.ir/841106/8.htm#other801

 http://www.kayhannews.ir/841110/8.htm#other801 ، http://www.kayhannews.ir/841109/8.htm#other801

(تاريخ دسترسي: 5 آبان 1385).

مهناز رئوفي، «سايه شوم: خاطرات يك نجات يافته از بهاييت» (مركز پژوهشهاي كيهان، 1385). اين كتاب به صورت پي در پي در كيهان در فاصله 352

24 تير تا 20 مهر 1385 چاپ شد.

62

يك سري مصاحبه با نويسنده كه بدنبال انتشار كتاب در 14 قسمت بين 22 مهر و 11 آبان در كيهان منتشر شد،

رئوفي اتهامات خود را در خصوص ويژگيهاي متزورانه ديانت بهايي تكرار نمود.

گزارشات غير رسمي از داخل ايران بيانگر اين امر هستند كه عملكرد رسانهها موجب تحريك حركات خشونتآميز

عليه بهاييان به ويژه در شهر يزد شده است.

جمعآوري اسامي بهاييان

در 29 اسفند 1384، اسما جهانگير، گزارشگر ويژه كميسيون حقوق بشر در زمينه آزادي مذهب و عقيده سازمان ملل،

اين نامه كه مهر فوري خورده بود توسط ستاد كل نيروهاي 353 نامه محرمانهاي از طريق منابع داخل ايران دريافت كرد.

مسلح فرماندهي كل قوا فرستاده شده بود و عنوان مينمود كه:

بنا به دستور مقام معظم رهبري حضرت آيتاالله خامنهاي (مدظلهالعالي)، ستاد كل نيروهاي مسلح

مأمور گرديده تا گزارش جامع و كاملي از كليه فعاليتهاي اين فرقهها (اعم از سياسي، اقتصادي،

اجتماعي و فرهنگي) جهت شناسايي كليه افراد اين فرقههاي ضاله كسب كند. لذا خواهشمند است

به مبادي ذيربط ابلاغ فرماييد تا هرگونه اطلاعاتي در زمينههاي مذكور از اين فرقه را به صورت

 354 خيلي محرمانه جمعآوري و به اين ستاد گزارش فرماييد.

اين نامه به امضاي سرلشگر بسيجي دكتر سيد حسن فيروزآبادي، رئيس ستاد كل نيروهاي مسلح رسيده بود. اين نامه

به وزارت اطلاعات جمهوري اسلامي ايران، عقيدتي سياسي فرماندهي كل قوا، فرمانده كل سپاه پاسداران، فرمانده

نيروهاي مقاومت بسيج سپاه پاسداران، فرمانده نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، معاونت آگاهي نيروي انتظامي

جمهوري اسلامي ايران، نماينده ولي فقيه در سپاه پاسداران، رئيس سازمان عقيدتي- سياسي نيروي انتظامي جمهوري

 355 اسلامي ايران و فرمانده كل ارتش جمهوري اسلامي ايران ارسال شده بود.

مدت كوتاهي بعد از اينكه گزارشگر ويژه اين نامه را دريافت كرد، رژيم ايران شروع به دستگيري بهاييان نمود.

دستگيرشدگان مورد بازجويي قرار گرفته و بعد از چند روز آزاد شدند. جامعه بينالمللي بهاييان معتقد است كه اين

بازداشتهاي «كوتاه مدت و پياپي» به منظور ترساندن بهاييان ايران و جلوگيري از ابراز شكايت توسط آنها انجام شده

 356 است. از دي ماه 1383 تاكنون، 125 مورد دستگيري گزارش شده است.

بيانيه مطبوعاتي صادر شده توسط سازمان ملل، «گزارشگر ويژه كميسيون حقوق بشر در زمينه آزادي مذهب يا عقيده، درباره نحوه برخورد با پيروان 353

Special Rapporteur on Freedom of Religion or Belief concerned about treatment of followers of ] «كرد نگراني ابراز ايران در بهايي

نامه ستاد كل نيروهاي مسلح فرماندهي كل قوا با عنوان «شناسايي افراد فرقههاي ضاله بهاييت و بابيت» مورخ 1384/8/7 (موجود در آرشيو مركز 20) .[Bahá’í Faith in Iran354 مارس 2006).

اسناد حقوق بشر ايران) [پيوست شماره 8].

جامعة بينالمللي بهاييان، «پنجاه و چهار بهايي در ايران دستگير شدند» [24) [Fifty-four Bahá’ís arrested in Iran مي 2006)، قابل دسترسي در 356 همان. 355

تعداد :ايران» ،بشر حقوق ديدهبان سازمان ؛(1385 مهر 26 :دسترسي تاريخ) http://www.Bahá’í.org/persecution/newsreleases/24-05-06

زيادي در رابطه با عمليات ضد بهايي دستگير شدند» [6) [Iran: Scores Arrested in Anti-Bahá’í Campaign ژوئن 2006)، قابل دسترسي در

 .(1385 آبان 1 :دسترسي تاريخ) http://hrw.org/english/docs/2006/06/05/iran13515.htm

63

در 29 ارديبهشت 54 ،1385 جوان بهايي در شهر شيراز بازداشت شدند. اين گروه همراه با ديگران و به تقليد از

يونيسف در پروژههاي آموزشي محلي براي تدريس به كودكان محروم شركت كرده بودند. داوطلبين كه مسلمان و

يا بهايي بودند به منظور اجراي كلاسها، از شوراي انقلاب شيراز مجوز كتبي دريافت كرده بودند. مسؤولين در ابتدا

تمامي داوطلبين را بازداشت نمودند اما فوراً تمامي مسلمانان به همراه يك دختر 15 ساله بهايي را بدون ايراد اتهام

آزاد نمودند. ساير داوطلبين بهايي يك ماه در زندان باقي ماندند تا زماني كه با پرداخت وثيقه آزاد شدند. محاكمه اين

 357 افراد معلق باقي مانده است اگرچه مركز اسناد حقوق بشر ايران هنوز قادر به پي بردن به اتهامات وارده نشده است.

در 28 مرداد 1385، وزارت كشور در نامهاي به معاونان سياسي امنيتي استانداريهاي سراسر كشور، ابلاغ نمود كه:

احتراماً برابر با گزارشهاي ارسالي، برخي از عناصر فرقه ضاله بهاييت، تحت پوشش فعاليتهاي

اجتماعي و اقتصادي اقدام به ترويج و تبليغ مرام بهاييت مينمايند و از آنجا كه اين فرقه، غيرقانوني

است و از سوي سازمانهاي بينالمللي و محافل صهيونيستي مورد بهرهبرداري عليه نظام جمهوري

اسلامي قرار ميگيرد، خواهشمند است دستور فرماييد دستگاههاي مربوطه با ظرافت و حساسيت

رفتارهاي اجتماعي آنها را كنترل و مديريت نمايند. ضمناً اطلاعات خواسته شده را طبق فرم پيوست

 358 تكميل و تا پانزده شهريور جهت بهرهبرداري به اين معاونت ارسال دارند.

7. نتيجهگيري

از آغاز ظهور ديانت بهايي، جامعة بهايي ايران موجي از آزار و تعقيب را متحمل شده است. خصومت نسبت به بهاييان

ريشه عميق در بين شيعيان مذهبي ايران دارد. روحانيون شيعه و نخبگان سياسي، از اين دشمني در موارد مختلف

مخصوصاً در اواسط دهه 1330 و ً مجددا در زمان انقلاب و دوران پس از انقلاب سوء استفاده نمودند.

روحانيت حاكمه ايران، ديانت بهايي را به عنوان بدعتي در دين اسلام تلقي كرده و براي به حاشيه بردن آن و در هر

صورت تضعيف كردن ديانت بهايي كوشيدهاند. از زمان تصويب قانون اساسي اسلامي 1358، ديانت بهايي در ايران

به طور مؤثر جرم محسوب شده است. اعضاي سه دوره متوالي محفل روحاني ملي و نيز اعضاي محفل محلي با

بهانههاي ناموجه و غير قابل قبول اعدام شدند. اماكن مذهبي و فرهنگي بهاييان با همدستي و تباني مسؤولين كشور

تخريب شدهاند. بهاييان عادي مشمول درجات زيادي از محروميت اجتماعي بودهاند.

اگرچه هم به علت شرايط سياسي داخلي و هم فشارهاي خارجي ميزان سركوبي فعالانه بهاييان از سالهاي اول انقلاب

دچار نوسان بوده است، دشمني ايدئولوژيك روحانيت حاكمه نسبت به ديانت بهايي تغييري نكرده و ثابت باقي مانده

است. رهبر فعلي، آيتاالله سيد علي خامنهاي، به طور تنگاتنگي در عمليات ضد بهايي همكاري داشته است. نامه

گلپايگاني در سال 1369 بينش فكري آيتاالله خامنهاي نسبت به «مسأله بهاييان» را روشن مينمايد. اين نامه به

«نامه وزارت كشور به معاونان سياسي- امنيتي استانداريهاي كشور»، 1385/5/28 (موجود در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران) [پيوست شماره 358 همان. 357

 .[9

64

صراحت هدف آيتاالله خامنهاي را كه محروميت بهاييان از زندگي در ايران، جلوگيري از پيشرفت ديانت بهايي و

شايد بدتر از همه تخريب ريشه فرهنگي آن در خارج از كشور ميباشد را نمايان ميكند.

تنشهاي روزافزون بين جمهوري اسلامي و جامعه بينالمللي نسبت به فعاليتهاي هستهاي ايران و به قدرت رسيدن

سياستمداران محافظهكار، نظير رئيس جمهور محمود احمدينژاد، بار ديگر موقعيت آيتاالله خامنهاي براي فعاليت عليه

بهاييان را تقويت كرده است.

مركز اسناد حقوق بشر ايران، دستورات اخير رهبر به نيروهاي نظامي و انتظامي ايران در خصوص شناسايي كليه

پيروان ديانت بهايي در ايران را زنگ خطري در عمليات ضد بهايي محسوب مينمايد. با توجه به دشمني ديرينه

جمهوري اسلامي نسبت به بهاييان و عناد و غرضورزي شخصي رهبر نسبت به ديانت بهايي، مركز اسناد حقوق بشر

ايران نسبت به وضعيت بهاييان در ايران كه ممكن است بزودي تحت تأثير دور تازهاي از سركوبي و خشونت قرار

گيرند ابراز نگراني ميكند.

65

روششناسي

مركز اسناد حقوق بشر ايران، اطلاعات گرد آمده در اين گزارش را از منابع زير اقتباس كرده است:

• شهادت قربانيان و شهود. كه شامل شهادتنامه شهود كه توسط حقوقدانان اين مركز اخذ شده، اظهاراتي كه در

زمان وقوع حادثه نوشته شده و خاطرات شخصي ميباشد.

• مدارك دولتي. كه اظهارات مقامات دولتي، بيانيههاي منتشر شده توسط سازمانهاي دولتي ايران و مدارك

دادگاهها، نظير دادگاههاي انقلاب كه در روزنامهها يا مراحل دادرسي منتشر شده است.

• مدارك منتشر شده توسط سازمانهاي غيردولتي. كه شامل قطعنامههاي سازمان ملل صادر شده توسط شوراي

عمومي و گزارشهاي كميسيون حقوق بشر سازمان ملل و نيز گزارشهاي سازمانهاي منطقهاي نظير اتحاديه

اروپا ميباشد.

• كتب و مقالات نوشته شده توسط افراد مختلف. كه شامل اظهارات چاپ شده توسط كاركنان دولت

جمهوري اسلامي ايران كه دستور انجام اين تخلفات را داده و آنهايي كه اين دستور را اجرا كرده و يا به

سادگي شاهد صدور و يا اجراي اين دستورات بودهاند ميباشد.

• جامعه بينالمللي بهاييان. مركز جهاني بهاييان و سازمانهاي وابسته به آن امكان دسترسي به آرشيو خود را

براي مركز اسناد حقوق بشر ايران فراهم آوردند.

• مقالات دانشگاهي. مقالاتي كه تعدادي مورخ و دانشمند در رابطه با آزار و تعقيب بهاييان در ايران به رشته

تحرير در آوردهاند.

• عكسها. كه شامل عكسهاي حملات به اماكن بهايي كه توسط بهاييان گرفته شده و نيز عكسهايي كه در

منابع خبري ايران از سال 1357 چاپ شده است، ميباشد.

در مواردي كه اين گزارش به اطلاعات تهيه شده توسط عوامل دولتي و يا دولت و يا ارگانهاي آن ارجاع و يا به آنها

استناد ميكند، منابع اين اطلاعات با ذكر ارزيابي و صحت يا سقم هر منبع به طور اختصاصي بيان شده است.

تعداد زيادي از افرادي كه در اين گزارش ذكر شدهاند هنوز در ايران سكونت دارند، بنابراين مشخصات آنها محفوظ

مانده است. در هر نمونه مدرك مشخص در ارتباط با اين قربانيان در آرشيو مركز اسناد حقوق بشر ايران موجود

ميباشد.

پيوستهاي

ديانتي ممنوع : آزار و تعقيب بهاييان در ايران

فهرست پيوستها

پيوست 1- به اتهام همكاري با ساواك و بهاييگري، 153 نفر از آموزش و پرورش آذربايجان شرقي اخراج ميشوند.

 (1358/11/29 ،اطلاعات روزنامه)

پيوست 2- جامعه بينالمللي بهايي، نامه به گروه كاري بررسي موارد ناپديد شدن اجباري يا غيرارادي

پيوست 3- نامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي استان فارس درباره خانه سيد باب

پيوست 4- دادگاه انقلاب اسلامي يزد، برگ بازجويي و صورتمجلس در رابطه با پرونده س.ب.

پيوست 5- نامه حسن صدر، معاون وزير صنايع و رئيس هيئت عامل به كليه مسؤولين شركتهاي تابع سازمان

 گسترش و نوسازي صنايع ايران

پيوست 6- نامه وزير كشاورزي و عمران روستايي به كارمند اخراجي بهايي

پيوست 7- نامه محرمانه از طرف دبير شورايعالي انقلاب فرهنگي، دكتر سيد محمد رضا هاشمي گلپايگاني

پيوست 8- نامه ستاد كل نيروهاي مسلح فرماندهي كل قوا با عنوان «شناسايي افراد فرقههاي ضاله بهاييت و بابيت»

پيوست 9- نامه وزارت كشور به معاونان سياسي – امنيتي استانداريهاي سراسر كشور

--------------------

جامعه بينالمللي بهاييان

آدرس، تلكس و تلفن: ________

نماينده در سازمان ملل: دكتر ويكتور دو اراهو

نماينده علي البدل: آقاي جرالد نايت

نامه به گروه كاري بررسي موارد ناپديد شدن اجباري يا غيرارادي

جامعه بينالمللي بهايي متمايل است كه نظر گروه كاري بررسي موارد ناپديد شدن اجباري يا غيرارداي را نسبت به

ناپديد شدن 14 عضو عاليرتبه جامعه بهاييان در ايران جلب نمايد. در تاريخ 30 مرداد 1359، يازده بهايي توسط سپاه

پاسداران و بدون طي مراحل قانوني دستگير شدند. دستگيري آنها رسماً از سوي مسؤولين تأييد شد اما اكنون همان

مسؤولين از وضعيت آنها اظهار بي اطلاعي ميكنند. سه نفر ديگر از اين گروه توسط اشخاص ناشناس ربوده شدند و

هيچ اطلاعي از سرنوشت آنها در دست نيست.

اين نامه شامل اطلاعات مختصري است كه ما از منابع خود كه قادر به ارسال اين اطلاعات تحت شرايط بسيار دشوار

بودهاند دريافت كردهايم. بنا به دلايل واضح، از ذكر اسامي اين منابع و بهايياني كه با مسؤولين جهت كسب اطلاعات

دربارة ناپديدشدگان ملاقات كردند خودداري كردهايم.

مختصري از چگونگي ناپديد شدن چهارده بهايي

1. آقاي محمد موحد از تاريخ 2 خرداد 1358 مفقودالاثر است. در تاريخ 22 ارديبهشت 1358 احضاريهاي از سوي

كميته وليآبادِ تهران بنا به حكم شماره 1177 دادستاني كشور جهت دستگيري نامبرده صادر شد. متعاقب ناپديد شدن

نامبرده كميته مذكور هرگونه اظهار نظر در خصوص اين موضوع را رد كرد و دادستان كشور ضمن تأييد صدور

حكم كه به علت چندين فقره شكايت عليه مشاراليه بود از دستگيري يا ناپديد شدن ايشان اظهار بياطلاعي نمود.

دادستان كشور به همسر آقاي موحد توصيه كرد كه به زندان قصر مراجعه كند اما درخواستهاي مكرر جهت پيدا

نمودن اسم نامبرده در ليست زندانيان زندان قصر بينتيجه ماند. تحقيقات در مورد ساير زندانها نيز نتيجهاي در بر

نداشتند.

2. دكتر علي مراد داوودي، استاد فلسفه بازنشسته دانشگاه تهران، در تاريخ 20 آبان 1358، در حالي كه در پارك لاله

تهران قدم ميزد ربوده شد. از آن تاريخ تاكنون هيچ اثري از نامبرده به دست نيامده است. طي دادخواستي كتبي به

آيتاالله قدوسي و شرح حال ناپديد شدن دكتر، كه منجر به ملاقات با ايشان گرديد، آيتاالله قدوسي ضمن اظهار

همدردي با بستگان دكتر عنوان كرد كه دولت در اين زمينه دخالتي نداشته و اين تقصير را بر گردن گروههاي

غيرمسؤول انداخت.

3. آقاي روحي روشاني در تاريخ 23 دي 1358 در حال رفتن به محل كار ربوده شد و تلاش در خصوص پيدا كردن

نامبرده بينتيجه ماند. شكايت رسمي به مقامات مقتضي ارائه شد اما دولت رسماً هرگونه ارتباط در خصوص ناپديد

شدن نامبرده را رد كرد.

4. يازده بهايي در تاريخ 30 مرداد 1359، در خلال جلسهاي كه در يك منزل شخصي برگزار ميشد دستگير شدند.

تمامي آنها از اعضاي سرشناس بهايي بوده و نه نفر از آنها عضو محفل روحاني ملي بهايي در ايران بودند. اسامي آنها

عبارتند از:

منوهر قائممقامي )

حسين نجي )

يوسف قديمي )

ابراهيم رحماني )

هوشنگ محمودي ) اعضاي محفل روحاني

عبدالحسين تسليمي ) ملي بهاييان ايران

عطااالله مقربي )

خانم بهيه نادري )

كامبيز صادقزاده )

دكتر عباسيان )

حشمتاالله روشني )

اين يازده بهايي بين ساعات 4 تا 6 بعد از ظهر (به وقت تهران) و هنگامي كه يك گروه مرد مسلح با عنوان گروه

ضربت ويژه و با دستور بازداشت كتبي به خانه مزبور مراجعه كردند، ناپديد شدند.

وقايع بعدي كه وضعيت اين افراد را از «دستگيري رسمي» به «مفقودالاثر» تبديل كرد از اين قرارند:

2 شهريور 1359: تمام تلاشها جهت پيدا كردن زندانيان بي نتيجه باقي ماند. گزارشات ضد و نقيضي توسط مقامات

مختلف ظاهراً به منظور گيج و گمراه نمودن بستگان صادر شد چرا كه هيچ يك از اطلاعات ارائه شده ثابت نشد. اين

مطلب ثابت شده بود كه دادستان كشور، آيتاالله قدوسي، دستورالعملي را به كميته مركزي مبني بر دستگيري نه نفر

از اعضاي محفل روحاني ملي بهايي صادر كرده بود و آقاي شفايي نامي را مأمور انجام اين دستور كرده بود. بعد از

مواجهه با آقاي شفايي، نامبرده دريافت اين دستورالعمل را تأييد نمود ولي منكر انجام دستور شد.

6 شهريور 1359: همسران نه نفر از زندانيان ضمن ملاقات با آيتاالله بهشتي شكايتنامهاي ارائه دادند. او تعهد كرد

كه پيگير موضوع خواهد بود اما متعاقباً گزارش داد كه تحقيقاتش بينتيجه بوده است.

7 شهريور 1359: همسر يكي از زندانيان طي حضور در زندان اوين بدون سؤال از اينكه شوهرش در آنجا زنداني

است يا خير، تقاضاي مجوز جهت ارسال مقداري لباس نمود. مأمور زندان اسم شوهر مشاراليها را در ليست زندانيان

پيدا نموده و تأييد كرد كه نامبرده يكي از زندانيان زندان اوين است. با اين وجود، زماني كه اين خانم روز بعد به

زندان مراجعه كرد توسط مأمورين زندان رانده شد و به مشاراليها گفته شد كه اسم همسر ايشان در ليست زندانيان

وجود ندارد.

10 شهريور 1359: يك منبع غير بهايي گزارش داد كه تمامي نه عضو محفل روحاني ملي بهايي در زندان اوين زنده و

سالم ديده شدهاند اما اين گزارش تأييد نشد.

11 شهريور 1359: طي ملاقات نمايندگان جامعه بهايي با سخنگوي مجلس، آقاي رفسنجاني، ايشان عنوان نمود كه

زندانيان به دليل مشاركت در كودتاي نافرجام اخير در زندان اوين زنداني هستند. اين اتهامات توسط نمايندگان

بهاييان صراحتاً رد شد. آقاي رفسنجاني قول داد كه وضعيت زندانيان را بررسي و در فاصله دو روز به آنها جواب

خواهد داد.

19 شهريور 1359: در ملاقات بعدي با آقاي رفسنجاني، ايشان تأييد نمود كه اعضاي محفل روحاني ملي بهايي به

دستور دادستان كشور دستگير شدهاند. او همچنين اظهار كرد كه بايد 11 نفر بهايي دستگير ميشدند و نه 9 نفر بهايي.

به ايشان گفته شد كه 11 نفر دستگير شدهاند. وي گفت كه هيچ كس حق ملاقات با نامبردگان تا تكميل مراحل

بازجويي را ندارد و اگر ثابت شود كه دستگيرشدگان بيگناه هستند مطمئنا آزاد خواهند شد. نمايندگان بهاييان عنوان

نمودند كه هفت بهايي بيگناه اخيراً در يزد اعدام شدهاند و آنها نگران هستند كه اين امر دوباره تكرار شود. آقاي

رفسنجاني تقبل كرد كه پيگير موضوع شود و از بهاييان خواست كه ظرف دو تا سه روز با ايشان تماس بگيرند.

23 شهريور 1359: همسر سه نفر از ناپديدشدگان درخواست كردند تا با آقاي رفسنجاني ملاقات كنند كه اين

درخواست رد شد و در نهايت به آنها اجازه گفتگوي تلفني با ايشان داده شد. نامبرده سخت عصباني بود و آنها را به

خاطر ايجاد دردسر برايش سرزنش نمود و در پاسخ به درخواستهاي مكرر آنها گفت كه اخبار در رابطه با همسرانشان

را از طريق راديو و تلويزيون دريافت خواهند كرد.

27 شهريور 1359: دادستان كشور عنوان نمود كه نه بهايي به دليل شركت در كودتاي نافرجام اخير دستگير شدهاند.

14 مهر 1359: پاسداران به منزلي كه اين افراد دستگير شده بودند مراجعه كرده و از صاحبخانه بهايي آن سؤال

كردند آيا شماره پلاك ماشيني كه زندانيان را با خود برده را ديده است يا خير. ايشان جواب داد كه شماره پلاك را

نديده است. به نامبرده بعداً گفته شد كه گزارش زنداني شدن بهاييان كاملاً اشتباه بوده و اينكه اين افراد در واقع توسط

هواپيماي اختصاصي به اسرائيل برده شدهاند. (بهاييان ايران مكرراً متهم به همكاري با صهيونيستها ميشوند). در همين

روز از بهايي ديگري در رابطه با وضعيت برادرش- يكي از ناپديدشدگان - سؤال شد.

17 مهر 1359: آقاي رفسنجاني در ملاقات با همسر يكي از ناپديدشدگان به ايشان گفت كه دولت يازده بهايي را

دستگير نكرده است و حتي از اين خانم سؤال كرد كه آيا او ميداند كه آنها به كجا رفتهاند. وي اضافه كرد كه رهبر

گروهي كه ممكن است در ناپديد شدن اين افراد نقشي داشته باشد هم اكنون در بازداشت است و ايشان ممكن است

بزودي اخبار جديدي براي اين خانم داشته باشد. در همين اثنا، دو بهايياي كه در تاريخ چهارده مهر مورد سؤال قرار

گرفته بودند بازداشت شده و از آنها در مورد وضعيت ناپديدشدگان بازجويي شد. بازجويي توسط مسؤولين زندان اوين

صورت پذيرفت.

20 مهر 1359: همسر دو نفر از ناپديدشدگان با آقاي رفسنجاني ملاقات كردند و با خوشرويي از آنها پذيرايي شد.

وي به آنها گفت كه يازده بهايي توسط كميته شماره دو تهران ويلا، مرواريد دستگير شدهاند و اين يازده نفر با تباني

فرمانده كميته، آقاي لامكان، قصد خروج غير قانوني از كشور را داشتهاند و كميته مزبور تدارك اين خروج غير

قانوني را داده بوده است. وقتي همسر ناپديدشدگان اعتراض كردند كه چنين امري امكانپذير نيست، آقاي رفسنجاني

اظهار كرد كه شوهران همه مطالب را به همسرانشان نميگويند و اضافه كرد كه به هر حال آقاي لامكان دستگير

شده و تحت بازجويي قرار دارد. وي گفت كه بهاييان بايستي در مقابل دستگيري مقاومت ميكردند و به اخبار روز

اشاره كرد كه به مردم توصيه ميكرد بدون دستور دادگاه خود را تسليم نكنند. همسر ناپديدشدگان گفتند كه حكم

بازداشت از سوي دادگاه صادر شده بود و مردان مسلح به محل آمده بودند تا دستور را اجرا كنند. با اين وجود آقاي

رفسنجاني همچنان پافشاري ميكرد كه بهاييان نبايستي به راحتي تسليم ميشدند و اظهار داشت كه از آنجا كه

رسيدگي به موضوع وظيفه دادستان كشور است كار بيشتري نميتواند براي آنها انجام دهد. به درخواست همسر

ناپديدشدگان، ايشان با آيتاالله قدوسي، دادستان كشور، تماس گرفت و دادستان گفت كه آقاي لامكان هنوز تحت

بازجويي است و پاسخهاي او رضايتبخش نيست.

يك بهايي كه اخيراً از زندان اوين آزاد شده بود گزارش داد كه اين شايعه كه يازده بهايي زنداني به اروپا منتقل

شدهاند، بر سر زبانهاست.

21 مهر 1359: همسر يك بهايي كه چندين ماه در زندان اوين زنداني بود، گزارش داد كه طي ملاقات 20 مهر با

همسرش، ايشان به او گفت كه با سه نفر از ناپديدشدگان هم سلولي بوده است. نفر چهارم نيز گمان ميرفت كه در

زندان است ولي تاكنون ديده نشده است.

22 مهر 1359: همسر دو نفر از ناپديدشدگان ملاقاتي با دادستان كشور داشتند كه طي آن، به آنها اطمينان خاطر داده

شد كه اين از وظايف دادستاني است تا به خانواده يازده ناپديد شده و سه نفره ربوده شده كمك كند. ايشان منكر

صدور هرگونه دستور جهت دستگيري يازده بهايي شد. در رابطه با دستگيري فرمانده كميته، آقاي لامكان، گفت كه

نامبرده اساساً هرگونه اطلاعي در مورد وضعيت ناپديدشدگان را انكار كرده اما بعداً گفتههاي خود را تغيير داد و

گفت اين افراد توسط هواپيماي خصوصي از يك فرودگاه مخفي به طور غيرقانوني از كشور خارج شدهاند. ايشان

گفت كه آقاي لامكان مجدداً گفتههاي خود را تغيير داده و حالا ميگويد كه گفتههايش صرفاً بر پايه شايعاتي بوده

كه شنيده بوده است. دادستان گفت كه تحقيقات از آقاي لامكان ادامه دارد. او قول بررسي پرونده بهاييان را داد و از

همسر ناپديدشدگان خواست تا تلفني براي اطلاعات بيشتر با او تماس بگيرند. در حضور همسر ناپديدشدگان، آقاي

دادستان با سه نفر از مقامات زندان اوين تماس گرفت و از وضعيت بهاييان سؤال كرد ولي هر سه منكر داشتن زنداني

بهايي در بند تحت كنترل خود شدند.

24 مهر 1359: گزارشات بعدي از ديده شدن تمامي يازده بهايي در زندان اوين و اينكه تمامي آنها در سلامت كامل

به سر مي برند، خبر دادند.

1 آبان 1359: دادستان كشور، در پاسخ به تلفن همسر دو تن از ناپديدشدگان كه قبلاً با ايشان ملاقات كرده بودند،

گفت كه هيچ گونه اطلاعي از وضعيت يازده بهايي ندارد ولي به تحقيقات خود ادامه ميدهد.

12 آبان 1359: بعد از 70 روز، هنوز هيچ گونه اطلاع موثقي از وضعيت بهاييان ناپديد شده به دست نيامده است و

دستيابي به هرگونه مدرك دال بر اينكه دستگيري بر پايه دستور مقامات صورت گرفته غيرممكن به نظر ميرسد.

25 آبان 1359: همسر يكي از ناپديدشدگان، كه در اين زمان دو تا سه بار در هفته با دادستان كل ملاقات ميكرد،

گزارش داد كه وي قانع شده است كه دولت هيچ گونه اطلاعي از وضعيت ناپديدشدگان ندارد.

27 آذر 1359: روزنامه «انقلاب اسلامي» در يكي از شمارههاي خود مقالهاي درباره شخصي كه به مدت 40 روز

ناپديد شده بود چاپ كرد. با نقل قول از يك منبع موثق، نويسنده فاش نمود كه در زندان اوين بخشها و بندهايي

وجود دارد كه با بيرون ارتباطي نداشته و اسامي زندانيان اين بخشها در هيچ يك از دفاتر زندان ثبت نميشوند. اين

مقاله باور بهاييان در رابطه با موجوديت چنين بندي در زندان را تأييد ميكرد.

نتيجه گيري

بهاييان هر از چندي گزارشاتي درباره ديده شدن 11 بهايي ناپديد شده در تاريخ 30 خرداد 1359 دريافت ميكنند ولي

تأييد اين گزارشات غير ممكن به نظر ميرسد. بستگان ناپديدشدگان به طور مداوم موضوع را با مقامات پيگيري

ميكنند اما تا 11 بهمن 1359 قادر به رديابي هيچ يك از اين يازده نفر نبودهاند.

اخبار و مدارك حاكي از آنند كه اين يازده نفر همراه با آقاي موحد، دكتر داوودي و آقاي روشاني (رجوع به صفحه

1 و 2) به دليل اينكه از اعضاي عاليرتبه جامعه بهايي بودند مورد هدف ربايندگان قرار گرفته بودند.

از آغاز انقلاب اسلامي تاكنون، اعضاي عاليرتبه جامعه بهايي در نقاط مختلف كشور دستگير شدهاند (و در بعضي

موارد اعدام شدهاند) كه در راستاي عمليات برنامهريزي شده براي تضعيف، فلج كردن و نهايتاً از بين بردن جامعه

بهايي ايران صورت گرفته است. (نامه (كپي پيوست است) جامعه بينالمللي بهاييان در تاريخ سيزده شهريور 1359 به

كميسيون فرعي در زمينه جلوگيري از تبعيض و حمايت از حقوق اقليتها، اين فعاليتها عليه بهاييان ايران را شرح

ميدهد).

1359 بهمن 11